Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Kristján Valur Ingólfsson, biskup, flytur.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Jóhannes Bjarni Sigtryggsson, ritstjóri Stafsetningarorðabókarinnar og Málfarsbankans, er vel að sér í stafsetningarreglum og öllu sem snýr að málfari. Íslensk réttritun er nýtt rit sem hann hefur ritað og er vistað á vef Árnastofnunar, rettritun.arnastofnun.is. Grunnur þess er ritreglur Íslenskrar málnefndar sem eru opinberar réttritunarreglur hér á landi.

Sigrún Davíðsdóttir fór í Lundúnaspjalli yfir helstu málin í breskum stjórnmálum og erfiða stöðu forsætisráðherrans, Borisar Johnson. Mál Julian Assange, stofnanda Wikileaks bar einnig á góma sem og breskar jólahefðir.

Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, formaður fjárlaganefndar, hefur í nægu að snúast þessa daganan en nefndarmenn sitja nú við og fara yfir þær umsagnir sem bárust vegna fjárlagafrumvarps næsta árs. Hún á von á því að fjárlagafrumvarpið verði samþykkt fljótlega eftir jól og að Alþingi þurfi ekki að nýta sér möguleikann á að sækja um frest fram á nýtt ár til að afgreiða það.

Tónlist:

I?m a live ? Norah Jones

Hátíðarskap - Þú og ég.

Umsjón: Björn Þór Sigbjörnsson og Guðrún Hálfdánardóttir.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Dúi segir frá bókinni Gengið til rjúpna. Bókin fjallar um rjúpnaveiði og við stöldruðum við sögu rjúpnaveiða á Íslandi og matarhefðir auðvitað komu við sögu.

Morgunleikfimi með Halldóru Björnsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Dægurflugur og söngvar frá ýmsum tímum.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Leikin eru nokkur lög af annarri hæggengu plötu Hljóma sem gefin var út í nóvember lok 1968.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Það hefur verið talsvert fjallað um tæknilæsi eldri borgara og leiðir til að efla það. Velferðarsvið Reykjavíkurborgar býður upp á námskeið í tæknilæsi á félagsmiðstöðvum borgarinnar. Markmið verkefnisins er að kenna fullorðnum, þá helst eldri borgurum, á tækni og veita þeim aðstoð við að sækja stafrænar þjónustur og markmiðið er að rjúfa félagslega einangrun og bæta aðgengi að samfélagsþátttöku. Við litum inná eitt slíkt námskeið í Gerðubergi og ræddum við nokkra þáttakendur og kennara.

Við hringdum austur á Djúpavog í Andreu Katrínu Guðmundsdóttur, leiklistarkennara og leikstjóra og fengum hana til að segja okkur frá því hvað svokallað endurminningaleikhús er. Hún er sem sagt búin að koma slíku á fót fyrir austan og einhverra hluta vegna virðast konurnar á staðnum vera viljugri til að deila minningum sínum í svona leikhúsi en karlarnir. Andrea sagði okkur meira frá endurminningaleikhúsi í þættinum í dag.

Lesandi vikunnar var leikkonan og ljóðskáldið Vilborg Halldórsdóttir en ljóð hennar og upplestur í þáttunum Heima með Helga Björns, vöktu heilmikla athygli og nú var komið að Vilborgu að segja hlustendum Mannlega þáttarins frá hennar uppáhaldsbókum og höfundum og hvað hún hefur verið að lesa undanfarið.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Útvarpsfréttir.

Hádegið er daglegur fréttaskýringaþáttur í umsjón Guðmundar Björns Þorbjörnssonar og Katrínar Ásmundsdóttur. Fjallað er um innlend og erlend fréttamál, menningu, íþróttir og daglegt líf. Fréttaskýringar, samtöl og umræður um það sem er efst á baugi.

Við byrjum á náttúruhamförunum í Bandaríkjanum. Óttast var að vel yfir hundrað manns hafi látist í Kentucky-ríki þegar kröftugir hvirfilbyljir riðu yfir nokkra bæi í ríkinu aðfaranótt laugardags, en nú er talið að sú tala sé ekki svo há. Þetta er eitt versta óveður í manna minnum. Bandaríkjaforseti hefur heitið ríkisstjórn Kentucky allri þeirri aðstoð sem stjórnvöld geta veitt við leit að fólki og við uppbyggingu í þeim bæjum sem urðu verst úti. Þá ýjaði hann að því, sem fyrr segir - að hvirfilbyljirnir væru afleiðingar loftslagsbreytinga.

En hafa loftslagsbreytingar áhrif á náttúruhamfararir? Eða, gerir hlýnun jarðar það að verkum að ákveðnar tegundir náttúruhamfara, eins og til dæmis hvirfilbylir, eru að verða algengari? Elín Björk Jónasdóttir veðurfræðingur situr fyrir svörum í síðari hluta þáttarins.

Hádegið er fréttaþáttur sem er á dagskrá alla virka frá 12 til 13 í umsjón Guðmundar Björns Þorbjörnssonar og Katrínar Ásmundsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Tæplega þrjátíu omíkron-smit eru staðfest á Íslandi. Þreföld bólusetning hefur sannað sig gegn alvarlegum veikindum segir sóttvarnalæknir. Örvunarbólusetning virðist tíu sinnum öflugri gegn delta-afbrigðinu en seinni bólusetningin.

Yfirlæknir á bráðamóttöku Landspítala hvetur nýjan heilbrigðisráðherra til að leysa úr vanda deildarinnar. Í 28 af 36 rúmum á deildinni liggur fólk sem hefur lokið meðferð en kemst ekki á aðrar deildir vegna skorts á starfsfólki.

Inger Støjberg, fyrrverandi ráðherra málefna útlendinga og innflytjenda í Danmörku var í dag sakfelld fyrir embættisbrot í Landsdómi. Hún þarf að sitja sextíu daga í fangelsi.

Tveggja Dana er saknað eftir árekstur flutningaskips og dýpkunarpramma á Eystrasalti í nótt. Prammanum hvolfdi við áreksturinn.

Formaður bæjarráðs Akureyrar segir ríkið ekki hafa svarað ítrekuðum óskum bæjarins um að ríkið kaupi fasteignir hjúkrunarheimila í bænum. Heilsuvernd ehf. hefur boðið þrjá milljarða í eignirnar.

Skattstofn sveitarfélaga er ein stærsta skekkjan á íslenskum vinnumarkaði og hamlar kjarasamningagerð segir formaður BHM.

Dóra Ólafsdóttir hefur frá og með deginum í dag náð hærri aldri en nokkur annar hefur náð hér á landi. Hún er orðin 109 ára og 160 daga gömul.

Dánarfregnir.

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Valdimar Óskarsson framkvæmdastjóri netöryggisfyrirtækisisn Syndis: Alvarlegur veikleiki hefur komið upp í tölvukóða sem getur orðið til þess að skemmdarvargar komist í stýrikerfi fyrirtækja. Varað var við þessu í öllum fréttatímum í gær. Hafið er kapphlaup milli hugbúnaðarsérfræðinga og tölvuþrjóta og er spurning hvort hægt sé að gera við villuna áður en tölvuþrjótar ná að skemma mikið.

Guðmundur Sigbergsson, framkvæmdastjóri Loftslagsskrár Íslands og Gunnar S. Magnússon meðeigandi og sviðsstjóri sjálfbærni hjá EY ehf: Kolefnismarkaðir, hvað eru þeir, hvernig virka þeir og hvaða tækifæri felast í þeim fyrir Ísland

Málfarsmínúta

Elín Hreiðarsdóttir fornleifafræðingur: Heitir pottar og sundlaugar hafa gengt stóru hlutverki í íslenskri menningu frá upphafi byggðar, stærra hlutverki en ætla mætti því þær hafa oft verið samkomuhúss hreppanna. Fornleifastofnun Íslands er að rannsaka sundlaugar á Íslandi bæði fornar og nýjar og svo virðist sem fyrstu íbúar landsins hafi áttað sig fljótt á því hve gott það er að liggja í heitum potti.

Útvarpsfréttir.

Í þættinum verður ferðast á fáfarnar en áhugaverðar slóðir vítt og breitt um veröldina. Saga hvers staðar verður rakin og tónlist tengd honum leikin. Í hverjum þætti verður rætt við fólk sem hefur ferðast um viðkomandi land og það segir frá þeim áhrifum sem það varð fyrir af náttúru og menningu. Netfang þáttarins: <a href="mailto:[email protected]">[email protected]</a>

Umsjón Magnús R. Einarsson. Þættirnir eru einnig á Hlaðvarpi Rúv <a href="http://www.ruv.is/podcast"> HLAÐVARP RÚV</a>

Kolfinna Baldvinsdóttir starfaði um hríð í Kosovo í kjölfar hinna miklu átaka sem urðu í Bosníu. Kolfinna segir frá starfi sínu og kynnum af hinu stríðshrjáða fólki í Kosovo. Umsjón: Magnús R. Einarsson.

Útvarpsfréttir.

Orðanna origami á Rás 1. Hugað að öllu mögulegu á sviði bókmenntanna.

Kóperníka heitir nýútkomin skáldsaga úr smiðju Sölva Björns Sigurðssonar hjá Sögur útgáfu. Bókin segir frá tilraunum Finns Kóperníkusar til að hafa uppi á óhugnanlegum morðingja sem nemur líffæri úr fólki. Sagan gerist í Kaupmannahöfn árið 1888, sífílísfaraldurinn geysar, íslenskir strákar rausa um kúgun danaveldis og konur í borginni hittast á stórum fundum og leggja drög að baráttu fyrir auknum réttindum. Sölvi Björn segir frá bókinni í þætti dagsins.

Fyrir mánuði síðan fjallaði Melkorka Gunborg Briansdóttir um bókina Herland eftir bandaríska rithöfundinn Charlotte Perkins Gilman. Í þættinum flytur hún okkur annan pistil um verk Gilmans, að þessu sinni um smásöguna Gula veggfóðrið eða The Yellow Wallpaper. Sagan er skrifuð í lok nítjándu aldar og fjallar um upplifun ungrar konu á fæðingarþunglyndi og þeirri afar umdeildu meðferð sem læknirinn John stingur uppá.

Soffía Bjarnadóttir sendi á dögunum frá sér sitt fimmta skáldverk. Ljóðabókinni Verði ljós, elskan, sem gefin er út af Angústúru, var fagnað með pompi og prakt í Bókabúðum máls og menningar í síðustu viku. Bókin er stórt ljóðverk þar sem kveður sannarlega við nýjan og spennandi tón hjá skáldinu. Við stingum inn eyra í Bókabúðinni í þætti dagsins og heyrum Soffíu segja frá og lesa upp úr verkinu ásamt harmonikkutónum og leiklestri.

Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson og Jórunn Sigurðardóttir

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Við erum áfram með við hugann við Moskvu þar sem í upphafi mánaðarins var opnuð sýning á verkum Ragnars Kjartanssonar og fleiri íslenskra og erlendra listamanna í glænýrri menningarmiðstöð sem heitir GES-2 og er gamal orkuver frá keisaratímanum fyrir rússnesku byltinguna. Við segjum nánar frá verkefninu, velgjörðarmanninum á bak við það og arkitektúrnum, ræðum við Ásmund Hrafn Sturluson arkitekt hjá arkitekta stofunni Kurt og pí en hann gekk um þessa miklu sali við opnun hússins.

Laugarvegur kallast bók sem nýverið kom út. Höfundarnir eru þau Guðni Vilberg arkitekt og Anna Dröfn Ágústsdóttir sagnfræðingur, en það er Angústúra sem gefur út.

Þetta er saga um arkitektúr, skipulagsmál og verslun, en stór hluti bókarinnar snýr að fólkinu sem flutti til bæjarins um aldamótin 1900, og húsunum sem það byggði.

Eitt þessara húsa er Bankastræti nr3, en Bankastræti er auðvitað órjúfanlegt frá Laugaveginum, og göturnar tvær eru teknar fyrir sem ein heild í bókinni.

Bankastræti 3, er eina steinhoggna íbúðarhúsið við götuna, þetta er auðvitað Stelluhúsið, en þar hefur sama fjölskylda stundað rekstur og búið nánast allar götur síðan. Við lítum inn í Stellu hér á eftir og heyrum í Eddu Hauksdóttur, sem aldeilis man tímana tvenna þegar kemur að lífinu við Laugaveg.

Útvarpsfréttir.

Fjallað er fordómalaust um menningu samtímans í öllum sínum fjölbreytileika, samfélagsmiðla, dægurmenningu, allt sem mótar líf okkar hér og nú og speglar frá degi til dags.

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Bjarni Daníel Þorvaldsson.

Í þessari viku ætlum við að fjalla um innflytjendastefnu Íslands, fyrir og í seinna stríði, þegar fjölda gyðinga var neitað um landvistarleyfi eða vísað frá landi. Við kynnumst fólkinu sem ekki fékk að koma, fólkinu sem fékk að vera, fólkinu sem reyndi að hjálpa og fólkinu sem sagði nei, meðfram því sem við veltum fyrir okkur: hver bar ábyrgðina þá og hver ber ábyrgðina nú?

Við minnumst eins áhrifaríkasta bassaleikara poppsögunnar sem lést á dögunum: Robbie Shakespeare úr sveitinni Sly and Robbie.

En við byrjum á annars konar hljóði. Í nýjasta hefti Hugar, tímarits um heimspeki birtist athyglisverð grein eftir Njörð Sigurjónsson prófessor í menningarstjórnun við háskólanna á bifröst og áhugamann um hljóðheimspeki. Í greininni sem nefnist framtíðartónlist er spurt hvort hægt sé að nota tónlist til þess að skynja hvernig framtíðin hljómar. Við í nútímanum erum meira en lítið upptekin að þessu fyrirbæri framtíðinni,, spáum fyrir um hana, undirbúum okkur fyrir hana, semjum sögur um hana.

Þáttur fyrir forvitna krakka og aðra fjölskyldumeðlimi. Sigyn Blöndal segir frá uppfinningum og algengum hlutum í umhverfi okkar á upplýsandi hátt.

Hvernig byrjaði þetta allt saman með aðventuljósin, jólagjafirnar, jólafötin og þetta helsta sem við tengjum við jólin? Hvað er aðventa? Hvað er jólafasta? Hvernig voru jól í torfbæ?

Það sem er svo skemmtilegt við jólin er að flestir hafa sínar eigin hefðir og hugmyndir um það hvernig jólin eiga að vera en samt eigum við nokkrar sameiginlegar hefðir, t.d. jólatré, að borða góðan mat, skreytingar, seríur og kertaljós, svo dæmi séu nefnd. Já og svo auðvitað jólagjafir, jólakort, jólakökur, fara á jólaball, jólatiltekt, jólaföt svo við förum ekki í jólaköttinn, jólasveinar, skór úti í glugga, aðventukrans og aðventuljós en svo þegar það er búið að græja þetta eða ekki þá er nú sennilega það besta við jólin að vera í faðmi fjölskyldu og vina og njóta samverunnar.

Sérfræðingur þáttarins er: Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður.

Dánarfregnir.

Tónleikahljóðritanir frá Sambandi evrópskra útvarpsstöðva.

Umsjón: Bergljót Haraldsdóttir og Guðni Tómasson.

Hljóðritun frá tónleikum kammersveitarinnar La Voce Strumentale á Snemmtónlistarhátíðinni í Stokkhólmi sem fram fóru í Þýsku kirkjunni í Stokkhólmi, 1. júní s.l.

Á efnisskrá eru verk eftir Jean-Marie Leclair, Joseph Bodin de Boismortier, Elisabeth Jacquet de la Guerre og Antonio Vivaldi.

Einleikari, einsöngvari og stjórnandi er Dmitríj Sinkovskíj.

Umsjón: Bergljót Haraldsdóttir.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Það hefur verið talsvert fjallað um tæknilæsi eldri borgara og leiðir til að efla það. Velferðarsvið Reykjavíkurborgar býður upp á námskeið í tæknilæsi á félagsmiðstöðvum borgarinnar. Markmið verkefnisins er að kenna fullorðnum, þá helst eldri borgurum, á tækni og veita þeim aðstoð við að sækja stafrænar þjónustur og markmiðið er að rjúfa félagslega einangrun og bæta aðgengi að samfélagsþátttöku. Við litum inná eitt slíkt námskeið í Gerðubergi og ræddum við nokkra þáttakendur og kennara.

Við hringdum austur á Djúpavog í Andreu Katrínu Guðmundsdóttur, leiklistarkennara og leikstjóra og fengum hana til að segja okkur frá því hvað svokallað endurminningaleikhús er. Hún er sem sagt búin að koma slíku á fót fyrir austan og einhverra hluta vegna virðast konurnar á staðnum vera viljugri til að deila minningum sínum í svona leikhúsi en karlarnir. Andrea sagði okkur meira frá endurminningaleikhúsi í þættinum í dag.

Lesandi vikunnar var leikkonan og ljóðskáldið Vilborg Halldórsdóttir en ljóð hennar og upplestur í þáttunum Heima með Helga Björns, vöktu heilmikla athygli og nú var komið að Vilborgu að segja hlustendum Mannlega þáttarins frá hennar uppáhaldsbókum og höfundum og hvað hún hefur verið að lesa undanfarið.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Sjálfsævisaga Theódórs Friðrikssonar (1876-1948) sem kom út árið 1941 í tveimur bindum. Friðrik segir frá lífskjörum alþýðufólks á seinni hluta 19. aldar og fyrri hluta 20. aldar á einstæðan hátt.

Gils Guðmundsson les stytta útgáfu sögunnar.

(Áður á dagskrá 1976)

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Valdimar Óskarsson framkvæmdastjóri netöryggisfyrirtækisisn Syndis: Alvarlegur veikleiki hefur komið upp í tölvukóða sem getur orðið til þess að skemmdarvargar komist í stýrikerfi fyrirtækja. Varað var við þessu í öllum fréttatímum í gær. Hafið er kapphlaup milli hugbúnaðarsérfræðinga og tölvuþrjóta og er spurning hvort hægt sé að gera við villuna áður en tölvuþrjótar ná að skemma mikið.

Guðmundur Sigbergsson, framkvæmdastjóri Loftslagsskrár Íslands og Gunnar S. Magnússon meðeigandi og sviðsstjóri sjálfbærni hjá EY ehf: Kolefnismarkaðir, hvað eru þeir, hvernig virka þeir og hvaða tækifæri felast í þeim fyrir Ísland

Málfarsmínúta

Elín Hreiðarsdóttir fornleifafræðingur: Heitir pottar og sundlaugar hafa gengt stóru hlutverki í íslenskri menningu frá upphafi byggðar, stærra hlutverki en ætla mætti því þær hafa oft verið samkomuhúss hreppanna. Fornleifastofnun Íslands er að rannsaka sundlaugar á Íslandi bæði fornar og nýjar og svo virðist sem fyrstu íbúar landsins hafi áttað sig fljótt á því hve gott það er að liggja í heitum potti.

Fjallað er fordómalaust um menningu samtímans í öllum sínum fjölbreytileika, samfélagsmiðla, dægurmenningu, allt sem mótar líf okkar hér og nú og speglar frá degi til dags.

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Bjarni Daníel Þorvaldsson.

Í þessari viku ætlum við að fjalla um innflytjendastefnu Íslands, fyrir og í seinna stríði, þegar fjölda gyðinga var neitað um landvistarleyfi eða vísað frá landi. Við kynnumst fólkinu sem ekki fékk að koma, fólkinu sem fékk að vera, fólkinu sem reyndi að hjálpa og fólkinu sem sagði nei, meðfram því sem við veltum fyrir okkur: hver bar ábyrgðina þá og hver ber ábyrgðina nú?

Við minnumst eins áhrifaríkasta bassaleikara poppsögunnar sem lést á dögunum: Robbie Shakespeare úr sveitinni Sly and Robbie.

En við byrjum á annars konar hljóði. Í nýjasta hefti Hugar, tímarits um heimspeki birtist athyglisverð grein eftir Njörð Sigurjónsson prófessor í menningarstjórnun við háskólanna á bifröst og áhugamann um hljóðheimspeki. Í greininni sem nefnist framtíðartónlist er spurt hvort hægt sé að nota tónlist til þess að skynja hvernig framtíðin hljómar. Við í nútímanum erum meira en lítið upptekin að þessu fyrirbæri framtíðinni,, spáum fyrir um hana, undirbúum okkur fyrir hana, semjum sögur um hana.