Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Ninna Sif Svavarsdóttir flytur.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Vefurinn nafnið.is verður opnaður formlega í dag. Þar ætlar Stofnun Árna Magnússonar að gera aðgengileg gögn um nöfn af ýmsu tagi á einum stað. Nú í fyrsta áfanga hefur örnefnasafnið verið sett á netið, og því hægt að fletta upp örnefnum um allt land með auðveldum hætti, sem ætti að nýtast mörgum vel. Emily Lethbridge, rannsóknarlektor hjá Árnastofnun, kom á Morgunvaktina og sagði frá.

Jóhanna Vigdís var líka með okkur í dag og sagði frá síðustu dögum á Alþingi. Kynrænt sjálfræði, fæðingarorlof og hálendisþjóðgarður eru meðal mála sem komust á dagskrá og yfir og undir og allt um kring eru svo fjárlögin. Í upphaflegri starfsáætlun var áformað að þingið færi í frí í gær en það er enn að; þingfundur hefst klukkan hálf ellefu og kannski komast þingmenn í jólafrí eftir hann.

Og í spjalli um ferðamál fór Kristján Sigurjónsson yfir flugumferðina til og frá landinu nú í aðdraganda jóla. Hann sagði okkur líka hvernig flugáætlunin verður í byrjun nýja ársins - er Eyjólfur að hressast? Og frá átaki sem dönsku ferðamálayfirvöldin eru að ráðast í. Þau segja eins og sagt var hér í fyrra: Ferðumst innanlands.

Tónlist:

Gleði- og friðarjól - Pálmi Gunnarsson

Fairytale of New York - Pogues og Kirsty Mccoll

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Umsjónarmaður: Brynjólfur Þór Guðmundsson.

Tæknimaður: Magnús Þorsteinn Magnússon.

Útvarpsfréttir.

Í þættinum eru atburðir og málefni líðandi stundar skoðaðir í ljósi sögunnar. Umsjón: Vera Illugadóttir.

Í þættinum er stiklað á stóru í sögu jólahátíðarinnar, meðal annars um ofsafengin skrílslæti og fyllerí sem áður einkenndu jólin víða, og tilraunir til að banna jólahald í gegnum árin.

Umsjón: Halldóra Björnsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Umsjón: Svanhildur Jakobsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Föstudagsgesturinn okkar að þessu sinni var Ragnar Freyr Ingvarsson sérfræðingur í gigtar- og lyflækningum og umsjónarlæknir COVID19-göngudeildar Landspítala. Hann bjó og starfaði í Bretlandi og Svíþjóð á árunum 2008 til 2016 og hefur haldið úti vinsælu matarbloggi í um 13 ár, enda er hann kannski best þekktur sem Læknirinn í eldhúsinu. Við ræddum við Ragnar Frey um lífið og tilveruna, æskuna og uppvöxtinn, árin sem hann bjó erlendis og coviddeildina sem hann hefur umsjón með.

En þar sem hann er þekktur sem læknirinn í eldhúsinu þá var nú ekki annað hægt en að fá hann til að vera með okkur í matarspjallinu með Sigurlaugu Margréti enda mikill ástríðukokkur og getur að eigin sögn talað endalaust um matargerð.

UMSJÓN GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Útvarpsfréttir.

Hádegið er daglegur fréttaskýringaþáttur í umsjón Guðmundar Björns Þorbjörnssonar og Katrínar Ásmundsdóttur. Fjallað er um innlend og erlend fréttamál, menningu, íþróttir og daglegt líf. Fréttaskýringar, samtöl og umræður um það sem er efst á baugi.

Í fyrri hluta Hádegisins í dag ræðir Katrín við Gunnar Theódór Eggertsson dýrasiðfræðing um það hvort fjarlægð okkar við dýr hafi áhrif á neysluvenjur okkar. Er betra geta horfst í augu við matinn sinn áður en hann endar á disknum eða viljum við frekar fjarlægðina við framleiðsluferlið?

Í síðari hluta fjöllum við um frumvarp landbúnaðarráðherra um breytingar á reglum um innflutning á búvörum, sem verður líklega samþykkt á Alþingi í dag, eða að minnsta kosti fyrir árslok. Með þessu hækkar verð á influttum landbúnaðarvörum að öllum líkindum á næsti ári. En markmiðið er að létta undir með innlendri landbúnaðarframleiðslu. Við spyrjum, eru slæmar fréttir fyrir neytendur í vændum, en góðar fyrir íslenskan landbúnað? Guðmundur Björn ræðir við Ólaf Stephensen, formann félags atvinnurekenda um málið.

Hádegið er fréttaþáttur sem er á dagskrá alla virka frá 12 til 13 í umsjón Guðmundar Björns Þorbjörnssonar og Katrínar Ásmundsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Tvær aurskriður féllu á Seyðisfjörð í nótt. Önnur hreif með sér mannlaust hús og bar það fimmtíu metra leið. Rýmingarsvæðið hefur verið stækkað og fleiri hafa þurft að yfirgefa heimili sín. Tíu dvöldu í fjöldahjálparstöð í nótt. Seyðfirðingar eru hvattir til að halda sig inni við í dag.

Tólf greindust með kórónuveirusmit í gær, þar af fjórir sem ekki voru í sóttkví. Thor Aspelund, einn þeirra sem sér um spálíkan Háskólans um þróun faraldursins, óttast að ný bylgja blossi upp á næstu vikum, eða jafnvel dögum.

Forsætisráðherra og fjármálaráðherra furða sig á yfirlýsingum lyfjaframleiðandans Pfizer um að nægt bóluefni sé til við COVID-19 og engin hætta á töfum. Hráefnisskorti hefur verið kennt um að Ísland fái færri skammta af bóluefni um áramót en um var samið.

Heilbrigðisráðherra flytur nú munnlega skýrslu á Alþingi um horfur um afhendingu bóluefnis og síðan verður umræða um hana.

Meiri svartsýni ríkir nú á að samningar takist milli Breta og Evrópusambandsins um viðskiptasamning, áður en Bretar hverfa af innri markaði og úr tollabandalagi við ESB um áramótin.

Dánarfregnir.

Það sem skiptir máli er örþáttaröð í 21 hlutum, útvarpað frá 1.- 21. desember 2020. Í hverjum þætti leitast einn einstaklingur við að skilgreina það sem skiptir máli og velur eitt orð úr orðabókinni í lið með sér.

Orð dagsins er: Seigla. Umsjón hefur Einar Þór Jónsson framkvæmdastjóri HIV samtakanna.

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Arnar Sigurðsson, Austan mána: Háskólasetur Vestfjarða og frumkvöðlafyrirtækið Austan mána hafa hlotið styrk frá Rannís fyrir verkefnið “Að rækta vistkerfi nýsköpunar í dreifðum byggðum.“ Rætt við Arnar um nýsköpunarumhverfið á Íslandi.

Orri Þórsson og Þórdís Eyvör Valdimarsdóttir: Þau hjón fóru með fjögur börn, til Mexíkó og bjó þar í litlu þorpi í fjóra mánuði. Hugmyndin var að ráðast í tilraunakennt námsverkefni, endurhugsa nálgun á nám, búa til svigrúm til að vera saman, skapa og upplifa. Þau hafa nú opnað sýningu um verkefnið.

Vera Illugadóttir: Vera segir frá rannsókn á gáfnafari hrafna.

Útvarpsfréttir.

Fréttaskýringaþáttur sem fjallar á ítarlegan og lifandi hátt um heimsmálin, um allt það sem ekki gerist á Íslandi.

Umsjón: Birta Björnsdóttir og Bjarni Pétur Jónsson.

Í fimmtugasta og níunda og síðasta þætti Heimskviða fjöllum við meðal annars um aðför ungverskra stjórnvalda að fjölmiðlafrelsi og Evrópuþingmanninn sem sótti kynlífspartý með öðrum karlmönnum á meðan hann freistar þess að takmarka réttindi hinsegin fólks. Þá segjum við frá raunverulegum möguleikum þess stóra gagnalekans, áhyggjur sem mörg viðruðu eftir að þjónusta Facebook og Google bilaði á dögunum. Þá fjöllum við um viðburðaríkt ár á erlendum vettvangi og mikilvægi erlendra frétta.

Það þótti heldur neyðarlegt þegar ungverskur Evrópuþingmaður þurfti að segja af sér eftir að greint var frá því að hann hafi brotið sóttvarnarreglur með því að sækja kynlífspartý með 20 öðrum karlmönnum í Brüssel - maður sem talinn er höfundur stjórnarskrár sem takmarkar réttindi hinseginfólks. Þetta mál er hins vegar ein af birtingarmyndum slæmrar lýðræðisþróunar í Ungverjalandi. Ríkisstjórnin hefur tekið til sín sífellt meiri völd og stjórnar nú meðal annars fjölmiðlum og dómskerfi . En hefur mál þingmannsins einhverjar afleiðingar? Við skoðum það með Eiríki Bergmann stjórnmálafræðingi og Szabolcs Panyi rannsóknarblaðamanni í Ungverjalandi.

Flest okkar höfum á einhverjum tímapunkti óttast að persónulegar upplýsingar um okkur leki á netið. Í það minnsta leitt hugann að því. Almennir netnotendur vita þó sjaldnast hvar þessar upplýsingar þeirra eru í raun niður komnar. Eru þær grafnar í eitthvað gagnaver eða svífandi um í skýinu? Þegar upp koma vandræði hjá tæknirisum á borð við Facebook eða Google sem varða gagnaöryggi naga margir neglurnar og spyrja sig hvort nú sé komið að stóra gagnalekanum. Hvort núna loksins verði helt úr stóra upplýsingapottinum. Það urðu einmitt bilanir í þjónustum þessara fyrirtækja, Facebook og Google nú á dögunum, með stuttu millibili. Áhyggjur af stóra lekanum eru eflaust óþarfar í bili. En hann vofir alltaf yfir og hvað gerist þá veit enginn. Fer samfélagið á hliðina eða verða hreinlega ný siðaskipti meðal manna? Jóhannes Ólafsson fjallar um málið og ræðir við Brynjólf Borgar Jónsson, hjá Data lab á Íslandi og Þröst Jónasson hjá Miracle.

Heimskviður er fréttaskýringaþáttur sem fjallar á ítarlegan og lifandi hátt um heimsmálin, um allt það sem ekki gerist á Íslandi. Ritstjórar þáttarins eru Guðmundur Björn Þorbjörnsson og Birta Björnsdóttir.

Útvarpsfréttir.

„Það sem er raunverulega áhugavert við hvert og eitt okkar eru grímurnar, ekki raunsæið á bak við þær. Þetta er auðmýkjandi játning, en við erum öll gerð úr því sama,“ skrifaði Oscar Wilde í einni ritgerða sinna. Án grímunnar og dýrðarljómans erum við öll tiltölulega svipuð, mannleg. Í þessari þáttaröð verður varpað ljósi á glansmyndirnar allt um lykjandi. Fyrirbrigði, táknmyndir og hugmyndir verða skoðaðar frá persónulegu sjónarhorni og til að mynda fjallað um minni, svik, hlustun, hraða, feguð,fölsun, eignir og egó.

Umsjón: Anna Gyða Sigurgísladóttir og Katrín Ásmundsdóttir.

Í lokaþætti þáttaraðar um flug heimsækjum við Albert Sigurjónsson, húsasmið sem hefur varið nær öllum frístundum sínum síðustu tuttugu ár, og meira en það, í að smíða flugvélar. Afraksturinn er tvær handsmíðaðar fullbúnar flugvélar sem Albert flýgur sjálfur nú yfir Suðurlandi. Við spyrjum; hvernig smíðar maður flugvél?

Umsjónarmaður: Anna Gyða Sigurgísladóttir

Útvarpsfréttir.

Umræður um menningu og listir.

Umsjónarmenn eru Anna Marsibil Clausen, Davíð Kjartan Gestsson, Guðni Tómasson, Snærós Sindradóttir, Kristján Guðjónsson og Eiríkur Guðmundsson.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Lýst hefur verið yfir neyðarstigi á Seyðisfirði og unnið að rýmingu bæjarins. Stór aurskriða féll á þriðja tímanum í dag. Að minnsta kosti 10 hús eru skemmd. Grípa þurfti til víðtækari rýmingar í bænum og koma þurfti fleira fólki á fjöldahjálparstöð. Eitt hús gjöreyðilagðist þegar skriðan féll í dag.

Allar björgunarsveitir á Austurlandi hafa verið boðaðar á staðinn og lögreglumenn frá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu, Sérsveit ríkislögreglustjóra og frá lögreglunni á Norðurlandi eystra hafa einnig verið sendar á staðinn.

Fyrrverandi forseti bæjarstjórnar Seyðisfjarðar segir að bærinn sé rústir einar eftir hamfarirnar síðustu klukkustundir. Hún segir íbúana í losti yfir eyðileggingunni.

Ríkislögreglustjóri hefur í samráði við lögreglustjórann á Austurlandi og Veðurstofu Íslands lýst yfir hættustigi á Eskifirði vegna skriðuhættu. Þetta er gert vegna þess að sprungur í gamla Oddskarðsveginum, ofan Eskifjarðar, hafa stækkað í dag.

Í Speglinum heyrðum við brotabrot og dæmi af fréttum og fréttaskýringum fréttastofu RÚV síðastliðin 90 ár. Kristján Sigurjónsson tók saman. Heyrist í Sigrúnu Ögmundsdóttur lesa fyrsta fréttatímann fyrir 90 árum. Einnig í nokkrum fréttamönnm: Jóni Múla Árnasyni, Stefáni Jónssyni, Jóni Magnússyni, Sigurði Sigurðssyni, Nönnu Úlfsdóttur, Þóru Kristínu Jónsdóttur, Stefáni Jóni Hafstein, Helga H. Jónssyni, Sigrúnu Stefánsdóttur, Sigríði Árnadóttur og Brodda Broddasyni

Dánarfregnir.

Dægurflugur og söngvar frá ýmsum tímum.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Íslensk framsækin tónlist frá fyrri tíð. Hljómar: Regn óréttlætisins. Óðmenn: Spilltur heimur og Bróðir. Jónas R. Jónsson: Bón um frið: Jónas og Einar: Gypsy Queen, When I Look At All Those Things, How Can We Know God Is Real og See The Sun. Mánar: Leikur að vonum, Litli fugl og Líf þitt.

Lofthelgin býður hlustendum að fljóta frjálslega í tíma og rúmi á lignu hafi hughrifatónlistar. Frá endurómi fortíðar til nýjustu strauma 21. aldarinnar leitum við heimshornanna á milli að réttri stemningu og andrúmslofti til að leiða hlustandann á ný mið andans. Út fyrir endimörk algleymis.

Umsjón er í höndum Friðriks Margrétar-Guðmundsson.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Föstudagsgesturinn okkar að þessu sinni var Ragnar Freyr Ingvarsson sérfræðingur í gigtar- og lyflækningum og umsjónarlæknir COVID19-göngudeildar Landspítala. Hann bjó og starfaði í Bretlandi og Svíþjóð á árunum 2008 til 2016 og hefur haldið úti vinsælu matarbloggi í um 13 ár, enda er hann kannski best þekktur sem Læknirinn í eldhúsinu. Við ræddum við Ragnar Frey um lífið og tilveruna, æskuna og uppvöxtinn, árin sem hann bjó erlendis og coviddeildina sem hann hefur umsjón með.

En þar sem hann er þekktur sem læknirinn í eldhúsinu þá var nú ekki annað hægt en að fá hann til að vera með okkur í matarspjallinu með Sigurlaugu Margréti enda mikill ástríðukokkur og getur að eigin sögn talað endalaust um matargerð.

UMSJÓN GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Atómstöðin kom úr árið 1948. Þar segir frá Uglu, bóndadóttur að norðan, sem kemur til Reykjavíkur að læra á orgel. Hún ræður sig í vist hjá Búa Árland, sem er þingmaður og heildsali, og sækir tónlistartíma hjá Organistanum. Inn í söguna blandast meðal annars samningar um bandaríska herstöð í Keflavík, auk flutnings á beinum Jónasar Hallgrímssonar frá Danmörku til Íslands en í bókinni er hann kallaður Ástmögur þjóðarinnar. Búi er einn þeirra valdhafa sem taka þátt í beinamálinu og sölu landsins.

Höfundur les. Hljóðritað 1971.

Lestrar Halldórs Laxness úr safni RÚV eru færðir þjóðinni að gjöf í samstarfi við Guðnýju Halldórsdóttur og Sigríði Halldórsdóttur, dætur skáldsins.

eftir Halldór Laxness.

Höfundur les.

(Hljóðritað 1971)

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Arnar Sigurðsson, Austan mána: Háskólasetur Vestfjarða og frumkvöðlafyrirtækið Austan mána hafa hlotið styrk frá Rannís fyrir verkefnið “Að rækta vistkerfi nýsköpunar í dreifðum byggðum.“ Rætt við Arnar um nýsköpunarumhverfið á Íslandi.

Orri Þórsson og Þórdís Eyvör Valdimarsdóttir: Þau hjón fóru með fjögur börn, til Mexíkó og bjó þar í litlu þorpi í fjóra mánuði. Hugmyndin var að ráðast í tilraunakennt námsverkefni, endurhugsa nálgun á nám, búa til svigrúm til að vera saman, skapa og upplifa. Þau hafa nú opnað sýningu um verkefnið.

Vera Illugadóttir: Vera segir frá rannsókn á gáfnafari hrafna.

Umræður um menningu og listir.

Umsjónarmenn eru Anna Marsibil Clausen, Davíð Kjartan Gestsson, Guðni Tómasson, Snærós Sindradóttir, Kristján Guðjónsson og Eiríkur Guðmundsson.

Næturútvarp Rásar 1.