Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Solveig Lára Guðmundsdóttir flytur.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Í byrjun þáttar var fjallað stuttlega um kvikmyndina 79 af stöðinni en sextíu ár eru í dag síðan hún var frumsýnd.

Jóhannes Sturlaugsson líffræðingur var gestur klukkan hálf átta. Hann hefur um árabil rannsakað urriðann í Þingvallavatni. Urriðadansinn svokallaði verður á laugardaginn, þá segir Jóhannes gestum frá ævi og athæfi urriðans en hrygningatímabilið stendur nú.

Sacheen Littlefeather lést í byrjun mánaðar. Hún var ötul baráttukona fyrir réttindum frumbyggja í Bandaríkjunum og var fræg þegar hún kom fram við Óskarsverðlaunahátíðina 1973 og afþakkaði verðlaunin fyrir hönd Marlon Brandos. Vera sagði frá Litlu fjöður.

Karen Birna Þorvaldsdóttir varði gær doktorsritgerð við Háskólann á Akureyri og varð fyrst allra til að gera það. Skólinn hlaut réttindi til að útskrifa doktora fyrir fimm árum. Ritgerð hennar ber heitið "Að skilja og mæla hindranir þess að leita sér hjálpar eftir áfall." Karen Birna var gestur Ágústs Ólafssonar fréttamanns á Akureyri.

Tónlist:

If I had a hammer - Peter, Paul and Mary,

Vegir liggja til allra átta - Elly Vilhjálms,

Litli fugl - Elly Vilhjálms,

Með þér - Ragnheiður Gröndal,

If not you - Dr. Hook.

Umsjón: Björn Þór Sigbjörnsson.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Umsjón: Ásrún Brynja Ingvarsdóttir

Tæknimaður: Magnús Þ. Magnússon

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Morgunleikfimi með Halldóru Björnsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Umsjón: Kristján Kristjánsson.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Ellen Calmon hefur verið ráðin framkvæmdastýra Barnaheilla, Save the Children á Íslandi, en hún er nýkomin úr ferð til Jórdaníu og Ítalíu þar sem hún heimsótti verkefni Barnaheilla þar í landi. Hún heimsótti meðal annars Za?atari flóttamannabúðirnar sem liggja í norðurhluta Jórdaníu við landamæri Sýrlands. Þær eru stærstu flóttamannabúðir í heimi með 81.000 íbúa án ríkisfangs. Við ræddum við Ellen um ferðina og einnig um helstu verkefni Barnaheilla á Íslandi í dag.

Bragi Valdimar Skúlason heldur fyrirlestur á eftir á ráðstefnu Jafnvægisvogarinnar á vegum FKA, félags kvenna í atvinnulífinu sem hann kallar Allskyns orð. Þar ætlar hann að velta fyrir sé hvernig við getum nálgast kynhlutleysi í tungumálinu okkar. Hverjir, eða hver, séu að streitast á móti því? Eru það við eða kannski bara málið sjálft? Bragi kom í þáttinn í dag og ræddi við okkur um kynhlutleysi og kynjað mál.

Við fengum póstkort frá Magnúsi R. Einarssyni í dag. Magnús er nú snúinn til baka eftir nokkurra vikna ferðalag víða um Evrópu. Í póstkorti dagsins segir hann frá því hvað það þarf til að geta kallast Eyjamaður. Hann segir frá ættingjum sem hafa talist og teljast Eyjamenn, en til þess þurfa menn að sanna sig á ýmsan máta. Það er líka sagt frá konfektverksmiðju í Úkraínu og eiganda hennar en það var enginn annar en fyrrum forseti landsins sem nú er sakaður um landráð en samt leyft að taka þátt í baráttunni gegn Rússum.

Tónlist í þættinum:

Vegir liggja / Elly Vilhjálms (Sigfús Halldórsson og Indriði G. Þorsteinsson)

Á skútunni minni / South River Band (Ólafur Þórðarson og Helgi Þór Ingason)

Someone to watch over me / Ella Fitzgerald (Ira Gershwin og George Gershwin)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Fólk úr ýmsum áttum flytur stuttar hugleiðingar sem tengjast sama umfjöllunarefni.

Umsjón hefur Hrönn Egilsdóttir sviðstjóri á umhverfissviði Hafrannsóknarstofnunar

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Þingi Alþýðusambands Íslands hefur verið frestað fram á næsta vor. Sitjandi forseti ASÍ og formaður Rafiðnaðarsambandsins, Kristján Þórður Snæbjarnarson, fer fyrir í vetur kjaraviðræðum í vetur.

Ragnar Þór Ingólfsson formaður VR segist hafa hætt við forsetaframboð í ASÍ og gengið út af þingi þess vegna óvæginna ásakanna en hann efaðist ekki um að hann hefði haft sigur.

Hlaup er hafið úr Grímsvötnum. Búist er við að það taki hlaupvatn um sólarhring að ná að þjóðvegi eitt. Hvorki mælist skjálftavirkni né gosórói í eldstöðinni.

Fulltrúar fimmtíu ríkja, þar á meðal Íslands, sitja nú á fundi í höfuðstöðvum Atlantshafsbandalagsins í Brussels, þar sem rætt er um auknar vopnasendingar til Úkraínu. Varnir gegn loftárásum eru forgangsatriði segir framkvæmdastjóri NATO.

Fyrstu flóttamennirnir frá Úkraínu koma í nýtt móttökuskjól á Eiðum á Héraði í dag. 16 manns fara austur með rútum og tíu til viðbótar eru á biðlista eftir að komast til Eiða.

Rauði krossinn segir að þó fjöldi hælisleitenda nú sé meiri en oft áður sé ástandið vel viðráðanlegt. Samtökin taka því ekki undir orð dómsmálaráðherra að staðan sé orðin stjórnlaus.

Framkvæmdastjóri samtaka verslunar og þjónustu segir að aldrei hafi verið jafn erfitt að ráða fólk til starfa. Aðalhagfræðingur Landsbankans telur að atvinnuleysi geti jafnvel minnkað enn.

Hákon krónprins Noregs kom til Íslands undir hádegi, og er á leið að gosstöðvunum við Fagradalsfjall með forseta Íslands.

Daglegur fréttaskýringaþáttur sem varpar nýju ljósi á það sem efst er á baugi og stundum það sem verðskuldar meiri athygli.

Umsjón: Sunna Valgerðardóttir og Þóra Tómasdóttir

Fyrr á þessu ári fundu vísindamenn eitt frægasta skip í sögu landkönnunar á heimskautasvæðum á þriggja kílómetra dýpi í afskekktu og illfæru hafsvæði við Suðurskautslandið, skip sem leitað hafði verið lengi. Endurance, skip bresku heimskautahetjunnar Ernest Shackletons, sökk í Weddel-hafi 1915 þegar Shackleton gerði tilraun til að ganga fyrstur manna þvert yfir Suðurskautslandið, og það hefur hvílt á hafsbotni síðan. En ætti skipið að vera þar áfram, og ekkerthróflað við því, eða ætti að gera tilraun til að ná því upp á yfirborðið? Um það eru nú skiptar skoðanir. Þetta helst fjallar um sögu Endurance, um leitina að flakinu og pælingar um framtíð þess.

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Við ræðum líffræðilega fjölbreytni. Nú er til umsagnar í samráðsgáttinni svokölluð grænbók um líffræðilega fjölbreytni íslenskra vistkerfa. Snorri Sigurðsson er sviðsstjóri náttúruverndar hjá Náttúrufræðistofnun Íslands hann ætlar að fjalla um grænbókina á Hrafnaþingi á eftir. En fyrst sest hann hjá okkur.

Yfir milljarður unglinga og ungs fólks eru í hættu á að tapa heyrn vegna langvarandi tónlistarhlustunar með heyrnartólum. Heyrnarheilsa verður verulega skert í framtíðinni verði ekkert að gert - við ætlum að ræða við Kristján Sverrisson forstjóra heyrnar og talmeinastöðvar Íslands

Anna Sigríður Þráinsdóttir: Málfarsmínúta

Í vísindaspjalli dagsins kemur Edda Olgudóttir og svarar spurningunni um hvort það sé óhollt að borða á kvöldin.

Útvarpsfréttir.

Fimm þátta sería þar sem Valur Gunnarsson fjallar um breska tónlistarmanninn og lagahöfundinn David Bowie og árin hans í Berlín.

Bowie kynnir sér menningu Berlínarbúa og gerir eitt helsta verk sitt. En hverjir voru hinir dularfullu elskendur sem segir frá í hinu sígilda lagi „Heroes?“ Bowie gerir upp við þá sem ásökuðu hann um Nasisma og verður vinsælli en nokkru sinni fyrr. Hann finnur hamingjuna með ofurmódelinu Iman og gefur út nýja Berlínarplötu árið 2013. En gamlir draugar ásækja hann á ný þegar hann lýsir því yfir á Brit verðlaunahátíðinni að Skotland eigi ekki að lýsa yfir sjálfstæði.

Umsjón: Valur Gunnarsson.

Útvarpsfréttir.

Í þættinum fær Sverrir Norland til sín skemmtilega gesti sem endurhugsa með honum heiminn.

Gestir þáttarins eru Vilhjálmur Árnason prófessor í heimspeki, Nanna Hlín Halldórsdóttir nýdoktor og Hrefna Óskarsdóttir, sviðssjóri iðjuþjálfunar í verkjateyminu á Reykjalundi.

Rætt er um vinnustaðinn og vinnumenningu í samhengi við „verðleikasamfélagið“ og förum á heimspekilegar nótur. Hvernig metum við gildi manneskju? Hvers vegna eru svo margir í eilífu kapphlaupi, keyra sig út og klessa jafnvel á vegg?

Umsjón: Sverrir Norland.

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Rithöfundurinn, uppreisnarseggurinn og grúskarinn. Súrrealistinn, þekkingarleitarinn og óseðjandi menningarneytandinn. Textahöfundurinn, handritshöfundurinn og skáldið Sjón, er sextugur í ár. Af því tilefni gefur Forlagið út heildarsafn ritverka hans, en frá árinu 1978 og fram til dagsins í dag hefur Sjón gefið út 13 ljóðabækur og tíu skáldsögur. Í hverri bók í þessu nýja safni er eftirmáli eftir fræðimann eða rithöfund; greiningar, skýringar og túlkanir. Sjón hefur hlotið fjölda viðurkenninga fyrir skáldskap, þar á meðal Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs og Íslensku bókmenntaverðlaunin. Auk þeirra ritverka sem finna má í nýútgefnu heildarsafni liggja eftir Sjón leikrit, lagatextar og kvikmyndahandrit. Það er bara einn gestur í Víðsjá dagsins, og það er Sjón.

Útvarpsfréttir.

Fjallað er fordómalaust um menningu samtímans í öllum sínum fjölbreytileika, samfélagsmiðla, dægurmenningu, allt sem mótar líf okkar hér og nú og speglar frá degi til dags.

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Bjarni Daníel Þorvaldsson.

Fyrir jól ár hvert rís háreist hálmgeit í Kauptúni í Garðabæ. Sænska húsgagnakeðjan Ikea stendur fyrir því en álíka hálmgeit prýðir torg í sænska bænum Gävle. Þar hefur skapast hefð fyrir því að kveikja í geitinni. Við ræðum við manneskju sem kveikti eitt árið í geitinni hér á Íslandi.

Við hringjum vestur á Ísafjörð í Fjölni Baldursson sem er þessa stundina á harðahlaupum að klára að undirbúa nýja íslenska kvikmyndahátíð. Það er hátíðin PIFF sem er haldin í annað sinn á Ísafirði og kemur beint í kjölfarið á RIFF.

Í október 1982 kom á markað í Japan tæki sem átti eftir að gjörbylta tónlistarútgáfu næstu áratugina, Þetta var fyrsti geislaspilarinn Sony CDP-101 sem notaðist við nýja tegund hljómplötu: geisladisk. Við gröfum gömlum blaðagreinum í tilefni að 40 ára afmæli geisladisksins.

Guðrún Elsa Bragadóttir tekur saman það besta sem hún sá á RIFF, sem lauk um helgina. Hún var einstaklega ánægð með tvær myndir, heimildamyndina Doc of the Dead og spænsku hryllingsmyndina Cerdita, eða Svínka.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Spegillinn 12. október 2022.

Umsjón: Anna Kristín Jónsdóttir. Tæknimaður: Magnús Þorsteinn Magnússon.

Ólöf Helga Adolfsdóttir, frambjóðandi til forseta Alþýðusambandsins vonar að formenn VR, Eflingar og Starfsgreinasambandsins, sem gengu af þingi ASÍ í gær, snúi aftur. Tillaga hennar um að hafna kjörbréfum Eflingarfélaga hafi verið mistök. Trausti Jörundarson, formaður Sjómannafélags Eyjafjarðar, segir miður að þinginu hafi verið frestað en er efins um að friður verði kominn á í sambandinu fyrir vorið. Gunnhildur Kjerúlf Birgisdóttir tók saman.

Aldrei hafa fleiri sætt gæsluvarðhaldi og nú - og konur í haldi aldrei verið fleiri. Páll Winkel, fangelsismálastjóri segir að álagið sé orðið það mikið að erfitt sé að tryggja öryggi starfsfólks. Dæmi séu um að fangaverðir hafi orðið óvinnufærir eftir líkamsárás í starfi. Sunna Karen Sigurþórsdóttir talaði við hann.

Dælubílar voru kallaðir út að Elliðaám í Reykjavík síðdegis í dag vegna sápu sem freyddi í ánum. Helgi Guðjónsson heilbrigðisfulltrúi segir líklegast að sápan hafi borist gegnum göturæsi úr Breiðholti en vatn úr ræsinu rennur óhindrað í árnar. Alexander Kristjánsson tók saman.

----------

Ef svo fer að stærstu félögin í Alþýðusambandinu segja sig úr því veikir það sambandið augljóslega segir Sumarliði Ísleifsson dósent í hagnýtri menningarmiðlun við Háskóla Íslands sem skrifað hefur sögu ASÍ. Staðan sé óljós og verði það næstu mánuði. Anna Kristín Jónsdóttir talaði við hann.

Núll komma þriggja prósenta efnahagssamdráttur var í Bretlandi í ágúst, að því er hagstofa landsins greindi frá í dag. Hún birti einnig leiðrétta niðurstöðu um hagvöxtinn í júlí. Ásgeir Tómasson segir frá.

Yfirvofandi efnahagssamdráttur; versnandi hagur heimila; raforkuskortur; tíðar skotárásir glæpagengja; og ótrygg staða í utanríkismálum. Ný ríkisstjórn í Svíþjóð stendur frammi fyrir mörgum áríðandi verkefnum. En það er eitt sem tefur - mánuði eftir þingkosningarnar hafa flokkarnir sem fengu meirihluta enn ekki komið sér saman um stjórnarsáttmálann. Kári Gylfason sagði frá stjórnarmyndun í Svíþjóð.

Þáttur fyrir forvitna krakka og aðra fjölskyldumeðlimi. Sigyn Blöndal segir frá fólki, fyrirbærum og hugmyndum á upplýsandi hátt.

Í þættinum ætlum við að fræðast um vampýrur. Fyrstu skrifin um þær koma úr þjóðsögum og við ætlum að fá að heyra allt um þetta óhuggulega fyrirbæri. Hvað er vampýra? Hvernig þekkjum við þær frá venjulegu lifandi fólki? Hver er frægasta vampýra sögunnar? Hvað borða þær? Hvað forðast þær? Er vond lykt af þeim?

Þetta og margt margt fleira forvitnilegt og fróðlegt í þættinum.

Sérfræðingur þáttarins er: Úlfhildur Dagsdóttir

Veðurstofa Íslands.

Dánarfregnir.

Tónleikahljóðritanir frá Sambandi evrópskra útvarpsstöðva.

Umsjón: Bergljót Haraldsdóttir og Guðni Tómasson.

Hljóðritun frá tónleikum Danska strengjakvartettsins á Mozart-hátíðinni í Augsburg í maí s.l.

Á efnisskrá eru verk eftir Henry Purcell, Benjamin Britten og Wolfgang Amadeus Mozart.

Umsjón: Bergljót Haraldsdóttir.

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Við ræðum líffræðilega fjölbreytni. Nú er til umsagnar í samráðsgáttinni svokölluð grænbók um líffræðilega fjölbreytni íslenskra vistkerfa. Snorri Sigurðsson er sviðsstjóri náttúruverndar hjá Náttúrufræðistofnun Íslands hann ætlar að fjalla um grænbókina á Hrafnaþingi á eftir. En fyrst sest hann hjá okkur.

Yfir milljarður unglinga og ungs fólks eru í hættu á að tapa heyrn vegna langvarandi tónlistarhlustunar með heyrnartólum. Heyrnarheilsa verður verulega skert í framtíðinni verði ekkert að gert - við ætlum að ræða við Kristján Sverrisson forstjóra heyrnar og talmeinastöðvar Íslands

Anna Sigríður Þráinsdóttir: Málfarsmínúta

Í vísindaspjalli dagsins kemur Edda Olgudóttir og svarar spurningunni um hvort það sé óhollt að borða á kvöldin.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Ellen Calmon hefur verið ráðin framkvæmdastýra Barnaheilla, Save the Children á Íslandi, en hún er nýkomin úr ferð til Jórdaníu og Ítalíu þar sem hún heimsótti verkefni Barnaheilla þar í landi. Hún heimsótti meðal annars Za?atari flóttamannabúðirnar sem liggja í norðurhluta Jórdaníu við landamæri Sýrlands. Þær eru stærstu flóttamannabúðir í heimi með 81.000 íbúa án ríkisfangs. Við ræddum við Ellen um ferðina og einnig um helstu verkefni Barnaheilla á Íslandi í dag.

Bragi Valdimar Skúlason heldur fyrirlestur á eftir á ráðstefnu Jafnvægisvogarinnar á vegum FKA, félags kvenna í atvinnulífinu sem hann kallar Allskyns orð. Þar ætlar hann að velta fyrir sé hvernig við getum nálgast kynhlutleysi í tungumálinu okkar. Hverjir, eða hver, séu að streitast á móti því? Eru það við eða kannski bara málið sjálft? Bragi kom í þáttinn í dag og ræddi við okkur um kynhlutleysi og kynjað mál.

Við fengum póstkort frá Magnúsi R. Einarssyni í dag. Magnús er nú snúinn til baka eftir nokkurra vikna ferðalag víða um Evrópu. Í póstkorti dagsins segir hann frá því hvað það þarf til að geta kallast Eyjamaður. Hann segir frá ættingjum sem hafa talist og teljast Eyjamenn, en til þess þurfa menn að sanna sig á ýmsan máta. Það er líka sagt frá konfektverksmiðju í Úkraínu og eiganda hennar en það var enginn annar en fyrrum forseti landsins sem nú er sakaður um landráð en samt leyft að taka þátt í baráttunni gegn Rússum.

Tónlist í þættinum:

Vegir liggja / Elly Vilhjálms (Sigfús Halldórsson og Indriði G. Þorsteinsson)

Á skútunni minni / South River Band (Ólafur Þórðarson og Helgi Þór Ingason)

Someone to watch over me / Ella Fitzgerald (Ira Gershwin og George Gershwin)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Fjallað er fordómalaust um menningu samtímans í öllum sínum fjölbreytileika, samfélagsmiðla, dægurmenningu, allt sem mótar líf okkar hér og nú og speglar frá degi til dags.

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Bjarni Daníel Þorvaldsson.

Fyrir jól ár hvert rís háreist hálmgeit í Kauptúni í Garðabæ. Sænska húsgagnakeðjan Ikea stendur fyrir því en álíka hálmgeit prýðir torg í sænska bænum Gävle. Þar hefur skapast hefð fyrir því að kveikja í geitinni. Við ræðum við manneskju sem kveikti eitt árið í geitinni hér á Íslandi.

Við hringjum vestur á Ísafjörð í Fjölni Baldursson sem er þessa stundina á harðahlaupum að klára að undirbúa nýja íslenska kvikmyndahátíð. Það er hátíðin PIFF sem er haldin í annað sinn á Ísafirði og kemur beint í kjölfarið á RIFF.

Í október 1982 kom á markað í Japan tæki sem átti eftir að gjörbylta tónlistarútgáfu næstu áratugina, Þetta var fyrsti geislaspilarinn Sony CDP-101 sem notaðist við nýja tegund hljómplötu: geisladisk. Við gröfum gömlum blaðagreinum í tilefni að 40 ára afmæli geisladisksins.

Guðrún Elsa Bragadóttir tekur saman það besta sem hún sá á RIFF, sem lauk um helgina. Hún var einstaklega ánægð með tvær myndir, heimildamyndina Doc of the Dead og spænsku hryllingsmyndina Cerdita, eða Svínka.