Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Siguvin Lárus Jónsson flytur.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Niðurskurður samkeppnissjóða Vísinda- og tækniráðs nemur rúmum milljarði á árinu, samkvæmt fjárlögum. Vísindafólk hefur mótmælt þessu og jafnvel talað um að þetta jafngildi hópuppsögn á ungum vísindamönnum því færri fái tækifæri til að stunda rannsóknir. Erna Magnúsdóttir dósent og Eiríkur Steingrímsson prófessor við Læknadeild Háskóla Íslands ræddu þetta.

Kjósa þarf milli tveggja efstu frambjóðenda til forseta í Finnlandi, en fyrri lotu kosninga lauk í gær án þess að einn frambjóðandi fengi afgerandi kosningu. Helga Hilmisdóttir rannsóknardósent hjá Árnastofnun fór yfir finnsku forsetakosningarnar með okkur.

Unnur Sverrisdóttir, forstjóri Vinnumálastofnunar, var gestur okkar í síðasta hluta þáttarins. Við forvitnuðumst um stöðu atvinnuleysis í fyrra og útlitið fyrir þetta ár, og töluðum líka um stöðu Grindvíkinga.

Umsjón: Þórunn Elísabet Bogadóttir og Eyrún Magnúsdóttir.

Tónlist:

Mitchell, Joni - Carey.

Asa Trio - Cold Feet.

Sigríður Thorlacius - Svefnljóð (Ef sofnað ég get ekki síðkvöldum á).

Stewart, Dave, Jagger, Mick - Old habits die hard.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Högni segir frá verkefninu Lífsbrú og forvörnum gegn þunglyndi

Morgunleikfimi með Halldóru Björnsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Dægurflugur og söngvar frá ýmsum tímum.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Dægurflugur og söngvar frá ýmsum tímum.

Nýlegar upptökur með íslenskum söngkonum.

Leikin eru lögin Frá liðnu vori og Ást fyrir tvo með Katrínu Halldóru Sigurðardóttir, Andblær og Vötnin með Láru Rúnarsdóttur, Vaknaðu og Maybe Someday með Elízu Newman og Dreamer, From the Start, Misty og Bewitched með Laufeyju.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Íslensk Erfðagreining tilkynnti rétt fyrir útsendingu Mannlega þáttarins að vísindamenn á þeirra vegum, hér á landi, í Danmörku og Bandaríkjunum hafi fundið erfðabreytileika sem hefur áhrif á endurröðun erfðaefnis og eykur líkur á fósturláti. Í erfðarannsókninni tóku þátt yfir 114 þúsund konur sem misst hafa fóstur. Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar Erfðagreiningar og Valgerður Steinþórsdóttir, vísindamaður og verkefnastjóri hjá ÍE, komu í þáttinn og útskýrðu betur fyrir okkur þessa rannsókn og niðurstöður hennar.

Við fengum svo vinkil í dag frá Guðjóni Helga Ólafssyni, en þetta var 70. Vinkillinn sem við fáum frá honum. Í dag lagði hann vinkilinn að því sem hann kallar þjóðfræðinördisma, snjó á trjágreinum, Finnland og fræga Finna, auk þess sem finnska þjóðkvæðið Kalevala og uppruni þess fær töluverða athygli.

Svo var það lesandi vikunnar, í þetta sinn var það Sigrún Inga Sigurgeirsdóttir. Hún var að hætta störfum á Bókasafni Vestmannaeyja og eins og hún segir sjálf þá er hún að nota í fyrsta skipti titilinn eftirlaunaþegi. Við spurðum hana út í hennar störf á bókasafninu og fengum svo auðvitað að vita hvað hún hefur verið að lesa undanfarið og svo hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina.

Sigrún Inga talaði um eftirfarandi bækur:

Banvænn fundur e. Anders de la Motte og Måns Nilsson

Morð á opnu húsi e. Anders de la Motte og Måns Nilsson

Sjö systur e. Lucindu Riley

Vakandi hugur, vökult hjarta e. Thomas Keating

Bókin um fyrirgefninguna e. Desmond Tutu

Pollýanna e. Eleanor H. Porter

Svo talaði Sigrún um höfundana Agöthu Christie, Ragnar Jónasson og Yrsu Sigurðardóttur, Arnald Indriðason og Sólveigu Pálsdóttur

Tónlist í þætti dagsins:

Þorparinn / Pálmi Gunnarsson (Magnús Eiríksson)

Bird on a Wire / Leonard Cohen (Leonard Cohen)

Baba oni taxi / J.O. Oyesiku and his Rainbow Quintette

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Fólk úr ýmsum áttum flytur stuttar hugleiðingar sem tengjast sama umfjöllunarefni.

Umsjón hefur Álfur Birkir Bjarnason formaður Samtakanna 78.

Íslenskt lag eða tónverk.

Daglegur fréttaskýringaþáttur sem varpar nýju ljósi á það sem efst er á baugi og stundum það sem verðskuldar meiri athygli.

Falsararnir úr stóra málverkafölsunarmálinu svokallaða eru enn að leika fólk grátt mörgum árum eftir að rannsóknum á brotum þeirra var hætt. Í lok síðasta árs seldist verk eftir Svavar Guðnason á uppboði hjá Bruun Rasmussen í Danmörku. Verkið hafði handbragð falsara, samkvæmt Ólafi Inga Jónssyni, forverði á Listasafni Íslands. Kaupandinn var lögmaðurinn Knútur Bruun sem hefur verið baráttumaður fyrir réttindum myndhöfunda og beitt sér fyrir því að hægt verði að gera falsanir úr stóra fölsunarmálinu, upptækar með lögum.

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Við ætlum að ræða um lýðræði, umræðuhefð og samtöl. Borgarbókasafnið hefur í nokkur ár boðað til Opins samtals um ýmis málefni, fólk getur þá komið og speglað sig í samborgurum sínum og rætt málin. Dögg Sigmarsdóttir, verkefnastjóri Borgaralegrar þátttöku á Borgarbókasafninu, ætlar að ræða þetta fyrirbæri, opið samtal, við okkur hér rétt á eftir.

Við kynnum okkur Íðorðbanka Árnastofnunar en hlutverk hans er meðal annars að safna fræðiheitum og sameina þau þannig að ekki séu á kreiki mörg heiti um sama fyrirbærið. Og í bankanum eru um áttatíu orðasöfn, þar á meðal nýjasta safnið, sem er íðorðasafn í efnafræði. Við ræðum íðorð við Ágústu Þorbergsdóttur ritstjóra íðorðabankans.

Við heyrum málfarsmínútu og svo skellum við okkur á Þorrablót, og það ekkert venjulegt þorrablót. Helga Lára Þorsteinsdóttir, safnstjóri RÚV rifjar upp sögulegt þorrablót sem fór fram á óvenjulegum stað,í heita pottinum í Laugardalslaug.

Útvarpsfréttir.

Í heimildarþáttunum Fangar Breta, sem sýndir eru á sunnudagskvöldum í janúar á RÚV, er fjallað um þá Íslendinga sem handteknir voru af Bretum í seinni heimsstyrjöld og vistaðir í breskum fangelsum án dóms og laga. Í útvarpsþáttunum Fangar Breta: Bakvið rimlana, er skyggnst enn frekar inn í líf þeirra sem þurftu að þola þessar hremmingar og kafað nánar ofan í baksögur fólksins sem flest sat í fangelsi fyrir litlar sem engar sakir.

Umsjón: Snærós Sindradóttir.

Handrit: Sindri Freysson.

Tónlist úr sjónvarpsþáttum um Fanga Breta: Sigurður Helgi Pálmason.

Í þættinum er sagt frá þeim Íslendingum sem sömdu við Þjóðverja um að stunda njósnir á Íslandi í skiptum fyrir siglingu heim til Íslands á stríðstímum. Einnig er sagt frá þeim Íslendingum sem Bretar álitu einfaldlega grunsamlega, þó aldrei tækist að sanna á þá fylgisspekt við nasista eða áróðursstarfsemi gegn Bretum í heimsstyrjöldinni.

Viðmælandi er Gunnlaugur Þór Pálsson.

Umsjón: Snærós Sindradóttir.

Handrit: Sindri Freysson.

Tónlist í þáttunum: Sigurður Helgi Pálmason.

Útvarpsfréttir.

Þáttur um bókmenntir, bæði hér heima og úti í heimi. Hlustendum er fylgt í gegnum lestur athyglisverðra bókmenntaverka og rætt við höfunda, útgefendur og fræðimenn um stefnur, strauma, tákn og tilvísanir.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson.

Guð er að finna víða í bókmenntunum og leitina að guði. Einhverjir hafa fundið guð og halda sér fast í faðminn - aðrir hafa glatað honum af ótal ólíkum ástæðum. Guð bókmenntanna er margvíslegur og fer það alveg eftir því hvar maður drepur niður fæti - hvort það þyki almennt fínt að yrkja um guð. Og þá hvaða guð, eða guði? Guð í einhverri mynd verður einn af lyklum okkar að efni þáttarins í dag. Við ætlum að dýfa okkur í höfundarverk íslensks skálds sem við heyrðum í hér áðan tala um hvernig það er að yrkja um guð, í viðtali árið 2011... Ísak Harðarson komst í snertingu við guð á sínum ferli og fann ljóðræna, róttæka leið til þess að tjá sig um þetta tilvistarlega og trúarlega ferðalag á guðs vegum. Ísak Harðarson var afkastamikið og fjölhæft skáld, skáld íróníu og glettni en kljáðist líka við stóru spurningarnar í leit íhugull innávið. Nýtt ljóðasafn eftir Ísak leit dagsins ljós nýlega og við flettum í því. Svo hverfum við líka rúm 350 ár aftur í tímann og höldum til Englands þar sem John Milton, skáldið blinda orti söguljóðið Paradísarmissi, lykilverk enskra bókmennta, ljóð sem ort var á miklum tímamótum og markaði líka tímamót. Ljóðið var fyrst þýtt á íslensku af Jóni Þorlákssyni á Bægisá en splunkuný þýðing kom til jarðar fyrir skemmstu eftir Jón Erlendsson. Paradísarmissir fjallar um stóru sögu kristninnar, söguna sem enn er verið að segja, af syndafallinu, freistingum og breyskleika, englum og djöflum, upphafinu og endinum.

Viðmælendur: Þórður Sævar Jónsson, Kristín Svava Tómasdóttir, Ástráður Eysteinsson og Jón Erlendsson.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Hildigunnur Sverrisdóttir, arkitekt, fjallar í þætti dagsins um Austurvöll, heilaga staði, grjót, völd og tjöld. Einnig hittum við gítarleikarann Rúnar Þórisson sem heillaðist ungur af tónlist Suður Ameríku. Tónlist sem getur bæði verið full af gleði og trega á sama tíma. Hann hefur nú gefið út gítarplötuna Latin America þar sem hann flytur nokkur lög þekktra höfunda á borð við Piazolla, Barrios og Ayala. Við ferðumst til Parísar í þættinum og gaumgæfum skemmdarverk sem aðgerðarsinnar á vegum Riposte Alimentaire unnu á Monu Lisu á Louvre listasafninu um helgina.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Útvarpsfréttir.

Fjallað er fordómalaust um menningu samtímans í öllum sínum fjölbreytileika, samfélagsmiðla, dægurmenningu, allt sem mótar líf okkar hér og nú og speglar frá degi til dags.

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Bjarni Daníel Þorvaldsson.

Hver er kúnstin við að lýsa íþróttaleik? Lóa er að velta því fyrir sér vegna þess að hún fékk það verkefni að lýsa klifurmóti í kvöld. Þorkell Gunnar Sigurbjörnsson og Gunnar Birgisson, íþróttafréttamenn á RÚV, miðla þekkingu sinni á íþróttalýsingum.

Tjaldbúðir sem hafa staðið á móti Alþingishúsinu við Austurvöll í rúman mánuð voru felldar í síðustu viku. Kyrrsetumótmælunum sem þær hýstu er þó hvergi nærri lokið.

Við heyrum fimmta og síðasta þátt örseríu Önnu Marsibil Clausen frá 2022, Á samviskunni. Íslensk yfirvöld hafa aldrei beðist afsökunar á eða beinlínis viðurkennt að hafa hafnað gyðingum í seinni heimsstyrjöldinni sökum menningarlegs uppruna þeirra. Hvort vegur þyngra, orð eða gjörðir?

Lagalisti:

Sabreen - On Man

Kanye West - Selah

Kvöldfréttir útvarps

Orri Páll Jóhannsson, formaður þingflokks Vinstri grænna, segir að utanríkisráðherra hefði átt að upplýsa utanríkismálanefnd Alþingis um ákvörðun sína um að fresta greiðslum til Flóttamannaaðstoðar Sameinuðu þjóðanna við Palestínu.

Grindvíkingar fengu að bjarga verðmætum úr bænum í fyrsta sinn síðan í eldgosinu 14. janúar. Vont veður tafði för margra. Rætt við Grindvíkinginn Einar Dagbjartsson

Bændur lokuðu fyrir stofnæðar í París í dag, með heyböggum Þeir krefjast betri vinnuaðstæðna.

Mótmælaaðgerðir franskra bænda settu samgöngur úr skorðum í París í dag. Þeir lokuðu fyrir stofnæðar með heyböggum og vinnuvélum til að þrýsta á um betri vinnuaðstæður.

Litlu kaffistofunni var lokað rétt eftir klukkan eitt í dag eftir að eldingu sló niður við húsið og öllum raftækjum sló út. Rætt við Elínu Hlöðversdóttur, eiganda Litlu kaffistofunnar.

Veður var að mestu hagstætt á síðasta ári samkvæmt úttekt Veðurstofu. Illviðri voru tiltölulega fátíð, en árið var þó í svalara lagi miðað við fyrri ár.

Umsjón: Ævar Örn Jósepsson

Tæknimaður: Mark Eldred

Stjórn útsendingar: Anna Lísa Hermannsdóttir

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

29. janúar 2024

Daginn eftir að Alþjóðadómstóllinn í Haag ákvað að taka til efnislegrar meðferðar kæru Suður-Afríku á hendur Ísraelsríki fyrir brot á alþjóðalögum um þjóðarmorð sökuðu Ísraelsmenn tólf af um það bil 30.000 starfsmönnum Flóttamannahjálpar Sameinuðu þjóðanna við Palestínu um aðild að hryðjuverkaárás Hamas á Ísrael 7. október síðastliðinn. Í kjölfarið ákváðu nokkur ríki, þar á meðal Ísland, að frysta greiðslur til stofnunarinnar. Rætt er við Svein Rúnar Hauksson, lækni og stjórnarmann í Félaginu Ísland-Palestína, um þessa atburði.

Sérfræðingar í málefnum Miðausturlanda eru margir uggandi yfir því að ástandið eigi eftir að versna enn frekar eftir að þrír bandarískir hermenn féllu í drónaárás á bækistöðvar þeirra í Jórdaníu í gær. Íranar eru sakaðir um að hafa staðið á bak við hana. Þeir segjast hvergi hafa komið nærri. Ásgeir Tómasson segir frá.

Stefnt er að innleiðingu nýrrar sérnámsleiðar í læknisfræði, héraðslækninga – það eru lækningar í dreifbýli. Héraðslækningar verða þá undirsérgrein heimilislækninga. Eyjólfur Þorkelsson læknir sem stýrði málstofu um héraðslækningar á læknadögum segir þörfina fyrir þessa sérhæfingu mikla. Ásta Hlín Magnúsdóttir ræðir við hann.

Umsjón: Ævar Örn Jósepsson

Tæknimaður: Mark Eldred

Í Krakkakiljunni er fjallað um barnabækur úr öllum áttum, bæði gamlar og nýjar. Fulltrúar bókaormaráðs KrakkaRÚV koma í heimsókn til okkar, segja frá og spyrja höfundinn út í bókina.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson og Sigyn Blöndal

Í Krakkakilju kvöldsins verður farið í ferðalag um Múmíndal, þar koma við sögu Múmínsnáði, Snúður, Snabbi, Morrann og fleiri íbúar dalsins. Rætt verður við heila fjölskyldu sem elskar Múmínálfana hennar Tove Jansson. Þau Hólmfríði Helgu, Snæfríði Eddu og Höskuld Sölva.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson

Veðurstofa Íslands.

Dánarfregnir.

Tónhjólið snýst og snýst og upp koma sögur af tónlist, nýrri og gamalli. Ólíkar stefnur og straumar skjóta upp kolli og líka hljóðfæri, hugtök og túlkunarmöguleikar. Hugað verður að einhverju því sem hæst ber á tónlistarsviðinu í heimi sígildrar tónlistar og djasstónlistar á hverjum tíma.

Í þessum þætti er rætt við Hafdísi Bjarnadóttur, Kolbein Bjarnason, Björk Níelsdóttur, Guðmund Stein Gunnarsson, Atla Ingólfsson, Gunnhildi Einarsdóttur, Matthias Engler og Davíð Brynjar Franzson um Myrka músíkdaga sem fram fara í Reykjavík í lok janúar á hverju ári.

Auk viðtala við listafólkið heyrast brot úr nokkrum tónverkum sem flutt eru á hátíðinni

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Við ætlum að ræða um lýðræði, umræðuhefð og samtöl. Borgarbókasafnið hefur í nokkur ár boðað til Opins samtals um ýmis málefni, fólk getur þá komið og speglað sig í samborgurum sínum og rætt málin. Dögg Sigmarsdóttir, verkefnastjóri Borgaralegrar þátttöku á Borgarbókasafninu, ætlar að ræða þetta fyrirbæri, opið samtal, við okkur hér rétt á eftir.

Við kynnum okkur Íðorðbanka Árnastofnunar en hlutverk hans er meðal annars að safna fræðiheitum og sameina þau þannig að ekki séu á kreiki mörg heiti um sama fyrirbærið. Og í bankanum eru um áttatíu orðasöfn, þar á meðal nýjasta safnið, sem er íðorðasafn í efnafræði. Við ræðum íðorð við Ágústu Þorbergsdóttur ritstjóra íðorðabankans.

Við heyrum málfarsmínútu og svo skellum við okkur á Þorrablót, og það ekkert venjulegt þorrablót. Helga Lára Þorsteinsdóttir, safnstjóri RÚV rifjar upp sögulegt þorrablót sem fór fram á óvenjulegum stað,í heita pottinum í Laugardalslaug.

Skáldsagan Tómas Jónsson: Metsölubók eftir Guðberg Bergsson kom út árið 1966. Bókin er af mörgum talin tímamótaverk í íslenskri skáldsagnagerð.

Guðbergur Bergsson les úr bók sinni Tómas Jónsson - Metsölubók.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Íslensk Erfðagreining tilkynnti rétt fyrir útsendingu Mannlega þáttarins að vísindamenn á þeirra vegum, hér á landi, í Danmörku og Bandaríkjunum hafi fundið erfðabreytileika sem hefur áhrif á endurröðun erfðaefnis og eykur líkur á fósturláti. Í erfðarannsókninni tóku þátt yfir 114 þúsund konur sem misst hafa fóstur. Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar Erfðagreiningar og Valgerður Steinþórsdóttir, vísindamaður og verkefnastjóri hjá ÍE, komu í þáttinn og útskýrðu betur fyrir okkur þessa rannsókn og niðurstöður hennar.

Við fengum svo vinkil í dag frá Guðjóni Helga Ólafssyni, en þetta var 70. Vinkillinn sem við fáum frá honum. Í dag lagði hann vinkilinn að því sem hann kallar þjóðfræðinördisma, snjó á trjágreinum, Finnland og fræga Finna, auk þess sem finnska þjóðkvæðið Kalevala og uppruni þess fær töluverða athygli.

Svo var það lesandi vikunnar, í þetta sinn var það Sigrún Inga Sigurgeirsdóttir. Hún var að hætta störfum á Bókasafni Vestmannaeyja og eins og hún segir sjálf þá er hún að nota í fyrsta skipti titilinn eftirlaunaþegi. Við spurðum hana út í hennar störf á bókasafninu og fengum svo auðvitað að vita hvað hún hefur verið að lesa undanfarið og svo hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina.

Sigrún Inga talaði um eftirfarandi bækur:

Banvænn fundur e. Anders de la Motte og Måns Nilsson

Morð á opnu húsi e. Anders de la Motte og Måns Nilsson

Sjö systur e. Lucindu Riley

Vakandi hugur, vökult hjarta e. Thomas Keating

Bókin um fyrirgefninguna e. Desmond Tutu

Pollýanna e. Eleanor H. Porter

Svo talaði Sigrún um höfundana Agöthu Christie, Ragnar Jónasson og Yrsu Sigurðardóttur, Arnald Indriðason og Sólveigu Pálsdóttur

Tónlist í þætti dagsins:

Þorparinn / Pálmi Gunnarsson (Magnús Eiríksson)

Bird on a Wire / Leonard Cohen (Leonard Cohen)

Baba oni taxi / J.O. Oyesiku and his Rainbow Quintette

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Fjallað er fordómalaust um menningu samtímans í öllum sínum fjölbreytileika, samfélagsmiðla, dægurmenningu, allt sem mótar líf okkar hér og nú og speglar frá degi til dags.

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Bjarni Daníel Þorvaldsson.

Hver er kúnstin við að lýsa íþróttaleik? Lóa er að velta því fyrir sér vegna þess að hún fékk það verkefni að lýsa klifurmóti í kvöld. Þorkell Gunnar Sigurbjörnsson og Gunnar Birgisson, íþróttafréttamenn á RÚV, miðla þekkingu sinni á íþróttalýsingum.

Tjaldbúðir sem hafa staðið á móti Alþingishúsinu við Austurvöll í rúman mánuð voru felldar í síðustu viku. Kyrrsetumótmælunum sem þær hýstu er þó hvergi nærri lokið.

Við heyrum fimmta og síðasta þátt örseríu Önnu Marsibil Clausen frá 2022, Á samviskunni. Íslensk yfirvöld hafa aldrei beðist afsökunar á eða beinlínis viðurkennt að hafa hafnað gyðingum í seinni heimsstyrjöldinni sökum menningarlegs uppruna þeirra. Hvort vegur þyngra, orð eða gjörðir?

Lagalisti:

Sabreen - On Man

Kanye West - Selah