Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Jóna Kristín Þorvaldsdóttir flytur.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Alþjóðamálin voru rædd áfram á Morgunvaktinni í dag, einkum samskipti og samkeppni stórvelda - Bandaríkjanna og Kína. Albert Jónsson sérfræðingur í alþjóðamálum og Bogi Ágústsson fréttamaður voru gestir þáttarins.

Jón Sigurður Eyjólfsson, kennari og rithöfundur, er búsettur í Andalúsíu á Spáni. Hann fór yfir helstu mál ársins þar í landi og sagði frá áramótahefð Spánverja - að borða 12 vínber rétt fyrir miðnætti.

Halldóra Gunnarsdóttir hjá ferðaþjónustusamtökunum Norðurhjara er búsett á Kópaskeri. Hún fór yfir ferðasumarið á Norðausturlandi og horfur á komandi ári. Færðin er þokkaleg á Melrakkasléttunni og hið sama á við um veðrið þrátt fyrir óvissu um hvort það viðri fyrir áramótabrennu annað kvöld.

Tónlist:

Ray of sun - Anna Gréta Sigurðardóttir,

Auld Lang Syne - Mairi Campbell og David Francis,

Er of seint að fá sér kaffi núna? - Prins póló,

Un jour ici un jour ailleurs - Linda de Suza.

Umsjón: Guðrún Hálfdánardóttir og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Morgunleikfimi með Halldóru Björnsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Umsjón: Svanhildur Jakobsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Í dag rifjuðum við upp þátt sem var fyrst á dagskrá rétt eftir áramótin 2022, en Þorgerður Ása Aðalsteinsdóttir stjórnaði þættinum ásamt Gunnari og þann dag var Yrsa Sigurðardóttir rithöfundur og verkfræðingur föstudagsgestur Mannlega þáttarins. Hana þarf nú vart að kynna, enda hefur hún verið einn allra vinsælasti rithöfundur þjóðarinnar í um tvo áratugi. Bækur eftir hana hafa verið þýddar á yfir 30 tungumál og hafa komið út í yfir 100 löndum. Yrsa hefur þrisvar sinnum hreppt Blóðdropann, verðlaun Hins íslenska glæpafélags, nú síðast fyrir bókina Bráðin sem kom út 2020. Nýjasta bók hennar, er Gættu þinna handa, en þegar viðtalið fór fram þá var hún nýbúin að gefa út bókina Lok, lok og læs. Bækur eftir Yrsu hafa gjarnan verið í mörgum jólapökkum þessi jólin. Við fengum Yrsu til að segja okkur frá því hvar hún er fædd og uppalin, frá ferðalaginu í gegnum lífið til dagsins í dag og því hvenær hún byrjaði að skrifa.

Í matarspjalli dagsins fengum við svo föstudagsgestinn, Yrsu Sigurðardóttur, til að sitja áfram með okkur og Sigurlaugu Margréti. Þá fengum við að vita hvað er hennar uppáhaldsmatur, hvort hún sé mikill kokkur og þá hvaða rétti henni þykir skemmtilegast að elda. Auk þess forvitnuðumst við um mat í skáldsögunum hennar og meira að segja um notkun á gulls í mat. Þátturinn byrjar lagi sem Yrsa valdi, þetta er hljómsveitin Unun með lagið Lög unga fólksins.

Tónlist í þætti dagsins:

Lög unga fólksins / Unun (Þór Eldon og Gunnar Lárus Hjálmarsson)

The Only Living Boy in New York / Simon & Garfunkel (Paul Simon)

Flottur jakki / Ragnar Bjarnason (Thomas og Kristján Hreinsson)

UMSJÓN ÞORGERÐUR ÁSA AÐALSTEINSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Fólk úr ýmsum áttum flytur stuttar hugleiðingar sem tengjast sama umfjöllunarefni.

Umsjón hefur Guðrún Hannesdóttir rithöfundur og þýðandi.

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Daglegur fréttaskýringaþáttur sem varpar nýju ljósi á það sem efst er á baugi og stundum það sem verðskuldar meiri athygli.

Umsjón: Sunna Valgerðardóttir og Þóra Tómasdóttir

Þetta er síðasti þáttur ársins af Þetta helst og því viðeigandi að kveðja 2022 á þann hátt sem við þekkjum best: Með flugeldum. Við flytjum inn og skjótum upp gífurlega miklu magni af flugeldum um hver áramót, þó að gagnrýnisraddirnar sem mæla á móti því verði sífellt háværari. Í þætti dagsins skautum við breitt yfir sviðið, fræðumst um flugelda og þeirra helstu kosti, sem eru margir, og göllum, sem eru líka nokkrir. Við lítum líka aðeins um öxl, eins og hefð er fyrir um áramótin, og sömuleiðis til útlanda. Flugeldarnir eru ein helsta tekjulind björgunarsveitanna okkar - í fyrra seldu þau fyrir um 800 milljónir. Það er búið að skrifa skýrslur og greinar, stofna starfshópa og nefndir, til að reyna að finna einhverja lausn á þessu flugeldaæði Íslendinga, en svo rennur upp dagurinn í dag, og morgundagurinn, og þá er eins og allar efasemdir og gagnrýnisraddir springi í loft upp í himinhvolfinu í öllum regnbogans litum með tilheyrandi hvellum, dásamlegri flugeldalykt, skíthræddum dýrum og svifryksmengun. Sunna Valgerðardóttir hefur umsjón með þætti dagsins.

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Í þættinum verður rætt við Ólaf S. Andrésson prófessor emiritus um rannsóknarstörf hans í gegnum áratugina, sem spanna allt frá veirufræði til náttúruverndar.

Útvarpsfréttir.

Svipmynd af myndlistarmanninum Guðjóni Ketilssyni.

Myndlistarmaðurinn Guðjón Ketlisson, sem fæddur er árið 1956, á að baki langan feril í listinni. Guðjón vinnur oft skúlptúra í list sinni en teikningin er alltaf nálæg, áhersla á handverk og rík tilfinning fyrir efninu og næm snerting listamannsins vekja athygli. Efniviðurinn er oftar en ekki fundinn en Guðjón kemur auga á möguleika hversdagsins og vinnur úr honum myndlist sem setur skynjun okkar og reynslu í nýtt samhengi. Guðni Tómasson fer í heimsókn til Guðjóns á vinnustofu hans í miðborginni og gengur með honum um Norðurmýrina til að ræða hvernig sköpunarferilð er og hvað veitir Guðjóni innblástur í listinni.

Umsjón: Guðni Tómasson.

Svipmynd af myndlistarmanninum Guðjóni Ketilssyni.

Myndlistarmaðurinn Guðjón Ketlisson, sem fæddur er árið 1956, á að baki langan feril í listinni. Guðjón vinnur oft skúlptúra í list sinni en teikningin er alltaf nálæg, áhersla á handverk og rík tilfinning fyrir efninu vekur athygli, næm snerting listamannsins. Efniviðurinn er oftar en ekki fundinn en Guðjón kemur auga á möguleika hversdagsins og vinnur úr honum myndlist sem setur skynjun okkar og reynslu í nýtt samhengi. Guðni Tómasson fer í heimsókn til Guðjóns á vinnustofu hans í miðborginni og gengur með honum um Norðurmýrina til að ræða hvernig sköpunarferilð er og hvað veitir Guðjóni innblástur í listinni.

Tónlistin í þættinum kemur af plötunni Fantômas með hljómsveitinni Amiinu.

Útvarpsfréttir.

Blanda er þemað í þessum þætti. Það má blanda ýmsu saman og blöndur er víða að finna í lífi hvers manns. Við fáum áfenga blöndu af humlum og geri á Ísafirði, blöndum krem og smyrsl í Hafnarfirði og svo er það sjálf Blanda sem rennur út í hafið. Allt þetta skoðum við í þessum síðasta þætti vertíðarinnar. Inslög unnu Ágúst Ólafsson, Dagur Gunnarsson og Halla Ólafsdóttir.

Umsjón: Dagur Gunnarsson

Minningar af aðventu og stríðsárum: Í þessum þætti ætlum við að ferðast aftur í tímann og til Þýskalands stríðsáranna. Við förum í fylgd með Helgu Ruth Alfreðsdóttur en hún býr á Egilsstöðum þar sem hún starfaði lengi sem íþróttakennari. Rúnar Snær Reynisson hitti Helgu þar sem hún var við sína uppáhaldsiðju; að baka hið þýska Stollen-brauð fyrir jólin. Þátturinn var frumfluttur í Sögum af landi 13. desember 2019.

Umsjón: Gígja Hólmgeirsdóttir

Útvarpsfréttir.

Vínil plata úr safninu dregin fram og spiluð í heild.

Vínil plata úr safninu dregin fram og spiluð í heild.

Plata vikunnar er Let it Be með Beatles.

Framleiðsla og samsetning: Jónatan Garðarsson.

Umsjón: Bogi Ágústsson.

Útvarpsfréttir.

Á þessum myrkasta tíma ársins er vert að leiða hugann að ljósinu og manninum sem færði okkur það undur sem ljósaperan er. Í þættinum rekur Snorri Rafn Hallsson sögu Thomasar Edisons og þessarar merkilegu uppfinningar.

Viðmælandi: Baldur Arnarson.

Hamfarahlýnun jarðarinnar skrifast að miklu leyti á umframmagn gróðurhúsalofttegunda í andrúmsloftinu. Það er ekki nóg að draga úr losun, við þurfum að hreinsa upp eftir okkur. Í þættinum skoða Tómas og Snorri jarðmótun, sem eru markvissar, stórtækar og ekki síst stórhuga aðgerðir til að hafa áhrif á loftslag jarðarinnar og kynnast náttúrulegum og tæknilegum aðferðum við föngun og förgun kolefnis.

Rætt er við Sigurð Reyni Gíslason, jarðfræðing og Söndru Ósk Snæbjörnsdóttur, yfirmann koldíoxíðsförgunar hjá CarbFix.

Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson og Snorri Rafn Hallsson.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Almannavarnir ætla að vera með mikinn viðbúnað og lýsa yfir óvissustigi í fyrramálið vegna veðurs. Búist er við talsverðri ofankomu og hvassviðri í nótt og með morgninum. Gul og appelsínugul viðvörun tekur gildi í nótt á Suður- og Vesturlandi .

99 prósent allra greiðslukortafærslna Íslendinga fara í gegnum alþjóðleg kortafyrirtæki. Seðlabankinn ætlar að þróa nýja innlenda lausn ef greiðslukerfið hrynur.

Mikill erill hefur verið á sölustöðum flugelda það sem af er degi. Slæmt veður gæti sett strik í reikning sprengjuglaðra Íslendinga.

Stríðið í Úkraínu er að þróast út í að verða stríð þolinmæðinnar. Ekki eru miklar líkur á að friðarumleitanir skili árangri á nýju ári. Þetta segir prófessor í heimspeki og sérfræðingur í málefnum Rússlands.

Haraldur Þorleifsson, forsprakki verkefnisins Römpum upp Ísland, er manneskja ársins samkvæmt hlustendum Rásar 2

-------

Nú líður senn að áramótum. Stríðið í Úkraínu hefur staðið yfir stóran hluta þessa árs, allt frá því að Rússar réðust inn í landið í lok febrúar. Í gær voru gerðar harðar árásir víða um landið, frá borginni Lviv í vestri, Kharkiv í austri og Odesa í suðurhlutanum. Að sögn stjórnvalda beindust árásirnar fyrst og fremst að almennum borgurum og viðkvæmum innviðum. Víða var tilkynnt um rafmagnsleysi. Bjarni Rúnarsson ræddi við Jón Ólafsson prófessor við hugvísindasvið Háskóla Íslands um stöðu stríðsins.

Pelé, einhver besti fótboltamaður sögunnar féll frá í gær, 82 ára að aldri. Þriggja daga þjóðarsorg er í Brasilíu vegna fráfalls hans. Pélé var einhver þekktasti íþróttamaður sögunnar. Hann er af mörgum talinn besti leikmaðurinn sem hefur leikið hina fögru íþrótt, og almennt íþróttir. Alþjóða Ólympíunefndin útnefndi hann besta íþróttamann 20. aldarinnar um aldamótin og deildi hann verðlaunum Besta fótboltamanns 20. aldarinnar hjá FIFA með Diego Maradona.

Pélé ólst upp í sárri fátækt í borginni Bauru í Sao Paulo-ríki Brasilíu en vann sig upp afrekastigann og afrekaði það sem enginn hefur leikið eftir, að vinna þrjá heimsmeistaratitla í knattspyrnu með landsliði Brasilíu. Þá er hann markahæsti leikmaður í sögu Brasilíu, 77 mörk í 92 landsleikjum. Þá skoraði hann hvorki fleiri né færri en 643 mörk í 659 leikjum fyrir Santos, félagslið hans í Brasilíu. Bjarni Rúnarsson ræddi við Stefán Pálsson sagnfræðing um arfleið Péle.

Í nóvember voru sjötíu ár frá því að fyrsti listinn yfir vinsælustu dægurlög vikunnar var birtur í Bretlandi. Tónlistartímaritið New Musical Express hélt utan um hann til að byrja með. Blaðamenn þess hringdu í nokkrar hljómplötuverslanir og spur

Veðurstofa Íslands.

Dánarfregnir.

Dægurflugur og söngvar frá ýmsum tímum.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Leikin eru nokkur lög sem sungin eru á íslensku og eiga það sameiginlegt að textarnir eru sérkennilegir á einn eða annan hátt. Meðal laga sem hljóma í þættinum eru ðe lónlí blú bojs lögin Kurrjóðaglyðra, Diggí liggí ló og Það blanda allir landa upp til stranda, Stuðmannalögin Honey will you marry me, Whoops scoobie doobie, Gjugg í borg og Draumur okkar beggja, Haukalögin Þrjú tonn af sandi og Fiskurinn hennar Stínu og lagið Einshljóðfærissinfóníuhljómsveitin með Vilhjálmi Vilhjálmssyni.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Lofthelgin býður hlustendum að fljóta frjálslega í tíma og rúmi á lignu hafi hughrifatónlistar. Frá endurómi fortíðar til nýjustu strauma 21. aldarinnar leitum við heimshornanna á milli að réttri stemningu og andrúmslofti til að leiða hlustandann á ný mið andans. Út fyrir endimörk algleymis.

Umsjón er í höndum Friðriks Margrétar-Guðmundsson.

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Í þættinum verður rætt við Ólaf S. Andrésson prófessor emiritus um rannsóknarstörf hans í gegnum áratugina, sem spanna allt frá veirufræði til náttúruverndar.

Í túninu heima kom úit árið 1975 og er fyrsta minningarskáldsaga Halldórs Laxness en þær urðu alls fjórar á hans ferli. Bókin fjallar um fyrstu tólf árin í lífi Halldórs.

Höfundur les. Hljóðritað árið 1986.

Lestrar Halldórs Laxness úr safni RÚV eru færðir þjóðinni að gjöf í samstarfi við Guðnýju Halldórsdóttur og Sigríði Halldórsdóttur, dætur skáldsins.

eftir Halldór Laxness.

Höfundur les.

(Hljóðritað 1986)

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Í dag rifjuðum við upp þátt sem var fyrst á dagskrá rétt eftir áramótin 2022, en Þorgerður Ása Aðalsteinsdóttir stjórnaði þættinum ásamt Gunnari og þann dag var Yrsa Sigurðardóttir rithöfundur og verkfræðingur föstudagsgestur Mannlega þáttarins. Hana þarf nú vart að kynna, enda hefur hún verið einn allra vinsælasti rithöfundur þjóðarinnar í um tvo áratugi. Bækur eftir hana hafa verið þýddar á yfir 30 tungumál og hafa komið út í yfir 100 löndum. Yrsa hefur þrisvar sinnum hreppt Blóðdropann, verðlaun Hins íslenska glæpafélags, nú síðast fyrir bókina Bráðin sem kom út 2020. Nýjasta bók hennar, er Gættu þinna handa, en þegar viðtalið fór fram þá var hún nýbúin að gefa út bókina Lok, lok og læs. Bækur eftir Yrsu hafa gjarnan verið í mörgum jólapökkum þessi jólin. Við fengum Yrsu til að segja okkur frá því hvar hún er fædd og uppalin, frá ferðalaginu í gegnum lífið til dagsins í dag og því hvenær hún byrjaði að skrifa.

Í matarspjalli dagsins fengum við svo föstudagsgestinn, Yrsu Sigurðardóttur, til að sitja áfram með okkur og Sigurlaugu Margréti. Þá fengum við að vita hvað er hennar uppáhaldsmatur, hvort hún sé mikill kokkur og þá hvaða rétti henni þykir skemmtilegast að elda. Auk þess forvitnuðumst við um mat í skáldsögunum hennar og meira að segja um notkun á gulls í mat. Þátturinn byrjar lagi sem Yrsa valdi, þetta er hljómsveitin Unun með lagið Lög unga fólksins.

Tónlist í þætti dagsins:

Lög unga fólksins / Unun (Þór Eldon og Gunnar Lárus Hjálmarsson)

The Only Living Boy in New York / Simon & Garfunkel (Paul Simon)

Flottur jakki / Ragnar Bjarnason (Thomas og Kristján Hreinsson)

UMSJÓN ÞORGERÐUR ÁSA AÐALSTEINSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Á þessum myrkasta tíma ársins er vert að leiða hugann að ljósinu og manninum sem færði okkur það undur sem ljósaperan er. Í þættinum rekur Snorri Rafn Hallsson sögu Thomasar Edisons og þessarar merkilegu uppfinningar.

Viðmælandi: Baldur Arnarson.

Hamfarahlýnun jarðarinnar skrifast að miklu leyti á umframmagn gróðurhúsalofttegunda í andrúmsloftinu. Það er ekki nóg að draga úr losun, við þurfum að hreinsa upp eftir okkur. Í þættinum skoða Tómas og Snorri jarðmótun, sem eru markvissar, stórtækar og ekki síst stórhuga aðgerðir til að hafa áhrif á loftslag jarðarinnar og kynnast náttúrulegum og tæknilegum aðferðum við föngun og förgun kolefnis.

Rætt er við Sigurð Reyni Gíslason, jarðfræðing og Söndru Ósk Snæbjörnsdóttur, yfirmann koldíoxíðsförgunar hjá CarbFix.

Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson og Snorri Rafn Hallsson.