Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Hans Guðberg Alfreðsson flytur.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Við fjölluðum um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs í þættinum í dag. Það er í einu orði sagt skelfilegt. Erlingur Erlingsson hernaðarsagnfræðingur ræddi við okkur um stöðu mála.

Kristján Sigurjónsson, ritstjóri Túrista, sagði okkur frá nýjustu vendingum í málum flugfélagsins SAS, áhrifum veikrar sænskrar krónu á ferðaþjónustuna og um það að frá lokum októbermánaðar verður hægt að fljúga milli Akureyrar og London með Easyjet.

Föstudagurinn þrettándi er í dag, og samkvæmt hjátrúnni er það alræmdur ólukkudagur. Símon Jón Jóhannsson þjóðfræðingur sagði okkur frá hjátrúnni sem tengist deginum.

Umsjón: Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Tónlist:

King, Carole - Come down easy.

Magnús Eiríksson, Ellen Kristjánsdóttir - Í hlekkjum.

Mahotella Queens, Tloubatla, Hilda - Ubusuku nemini.

Police, The - Every breath you take.

Wilson, Shadow, Greene, Freddie, Basie, Count, Young, Lester, Richardson, Rodney - Back home in Indiana.

Pétur Grétarsson, Gunnar Hrafnsson, Anna Pálína Árnadóttir, Gunnar Gunnarsson Píanóleikari - Haustvísa.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Í þættinum eru atburðir og málefni líðandi stundar skoðaðir í ljósi sögunnar. Umsjón: Vera Illugadóttir.

Í þættinum er fjallað um Nellie Bly, frumkvöðul í blaðamennsku í Bandaríkjunum á ofanverðri nítjándu öld. Hún vakti athygli fyrir að þykjast vera veik á geði og varpa ljósi á bágar aðstæður á geðsjúkrahæli fyrir konur í New York.

Morgunleikfimi með Halldóru Björnsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Umsjón: Svanhildur Jakobsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var leikkonan, grínarinn og ísbúðareigandinn Anna Svava Knútsdóttir. Hún hefur leikið í fjölda kvikmynda- og sjónvarpsverkefna, t.d. gamanþáttunum Ligelglad, Verbúðinni og fjölda áramótaskaupa. Hún hefur verið talsvert mikið í uppistandi og stofnaði svo og rekur ísbúðina Valdísi ásamt manni sínum, Gylfa Þór Valdimarssyni. Við fórum með henni aftur í tímann, forvitnuðumst um æskuna og uppvaxtarárin í Fossvoginum, grínið, ísbúðina og ferðalagið í gegnum lífið til dagsins í dag.

Svo var auðvitað matarspjallið á sínum stað, eða í dag hefði kannski frekar átt að kalla það nammispjallið. Því við hófum umræðu um nammi í síðustu viku sem við náðum bara rétt að snerta yfirborðið á. Við komumst reyndar ekki nálægt því að tæma umræðuna um nammi í dag, en við gerðum að minnsta kosti tilraun til þess.

Tónlist í þættinum í dag:

Nú er ég léttur / Geirmundur Valtýsson (Geirmundur Valtýsson)

Let Go Of Your Plans / Lukas Nelson and Promise of the Real & Madison Ryann Ward (Lukas Nelson)

You Can?t Hurry Love / Phil Collins (Brian Holland, Eddie Holland & Lamont Dozier)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Fólk úr ýmsum áttum flytur stuttar hugleiðingar sem tengjast sama umfjöllunarefni.

Umsjón hefur Ólöf Magnúsdóttir þjóðfræðingur.

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Gaza er að breytast í helvíti á jörðu, segir talsmaður flóttamannahjálpar Sameinuðu þjóðanna í Palestínu. Ein milljón manna hefur fengið sólarhring til að koma sér í burtu frá norðurhlutanum.

Sjálfstæðismenn hafa ekki farið fram á að breytingar verði gerðar á ráðherraskipan annarra flokka í ríkisstjórninni. Þetta segir forsætisráðherra. Þingmenn ríkisstjórnarflokkanna funda á Þingvöllum í dag. Breytingar á ríkisstjórn verða kynntar á morgun.

Tveir ungir piltar eru í gæsluvarðhaldi vegna skotárásar í Stokkhólmi í Svíþjóð í nótt. Tvær konur voru skotnar til bana. Talið er að árásin tengist gengjaátökum sem geisað hafa í Svíþjóð síðan í september.

Formaður FSMA, félags fólks með taugahrörnunarsjúkdóminn SMA, fagnar því að Lyfjanefnd sé að skoða að heimila fullorðnum að fá lyfið Spinraza. Núna miðast aðgangur við ungmenni undir 18 ára.

Ólíklegt er að farið verði í framkvæmdir við ný bílastæði í Landmannalaugum á þessu ári. Sveitarstjórn Rangárþings ytra hefur falið sveitarstjóra að taka saman kostnað sveitarfélagsins vegna málsins sem oddviti telur hlaupa á milljónum.

Sunnutorg við Langholtsveg í Reykjavík er illa farið og fáist enginn til að koma þar upp rekstri og laga húsið gæti þuft að fjarlægja það.

Ísland og Lúxemborg mætast í undankeppni EM í fótbolta á Laugardalsvelli í kvöld. Íslenska liðið stefnir á að hefna fyrir tapið í síðasta leik þeirra.

Daglegur fréttaskýringaþáttur sem varpar nýju ljósi á það sem efst er á baugi og stundum það sem verðskuldar meiri athygli.

Tæplega tíu þúsund manns mótmæla framkvæmdunum við höfnina í Þorklákshöfn, eina staðnum á landinu þar sem brimbrettafólk gengur að góðum öldum vísum. Ástríðufullt samfélag brimbrettaelskenda hefur byggst upp í kringum þetta svæði, sem er nú í hættu. Sunna Valgerðardóttir ræðir í þættinum við Ólaf Pálsson, stjórnarmann í Brimbrettafélagi Íslands.

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Samfélagið sendir út frá líffræðiráðstefnu Líffræðifélagsins. Þessi stóra og fjölmenna ráðstefna fer fram annað hvert ár og er nú haldin í 11. skipti í Öskju - náttúrufræðihúsi Háskóla Íslands og húsi Íslenskrar erfðagreiningar.

Á ráðstefnunni er fjallað um allt milli himins og jarðar; vísindi og sögu bjórs - drykkjarins, ekki dýrsins, mannerfðafræði og óvinsæla fugla.

Ásthildur Erlingsdóttir er situr í stjórn líffræðifélagsins og er í hópi þeirra sem skipuleggja ráðstefnuna. Við ræðum við hana um erindin á ráðstefnunni, veggspjöld og stefnur og strauma í líffræðirannsóknum á Íslandi.

Sigríður Sunna Ebenesersdóttir, doktor í líffræðilegri mannfræði hjá Íslenskri Erfðagreiningu, er ein öndvegisfyrirlesaranna á ráðstefnunni í ár, hún hefur verið að rannsaka genamengi hópa sem byggt hafa norðurslóðir síðustu árþúsundin. Rannsóknir hennar hafa meðal annars varpað nýju ljósi á uppruna og einsleitni íslensku þjóðarinnar.

Bjarni K. Kristjánsson frá Bjórsetri ræðir um sögu bjórsins, bjórgerðarlist og villiger, svo dæmi séu nefnd.

Róbert A Stefánsson, forstöðumaður Náttúrustofu Vesturlands, ræðir við okkur um óvinsæla fugla, en níu fuglategundir er heimilt, samkvæmt villidýralögunum frá 1994, að skjóta, vegna tjóns sem þeir valda - en sumar tegundanna valda nær engu tjóni og flestir standa stofnarnir höllum fæti.

Útvarpsfréttir.

Átta þættir um Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs, gengi þeirra og gildi og um bækurnar sem tilnefndar eru árið 2023 til Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs og til Barna- og ungmennabókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs.

Umsjónarmaður: Jórunn Sigurðardóttir.

Þátturinn hefst á viðtali við skáldið og rithöfundinn Fríðu Ísberg um Norrænar bókmenntir og um áhrif þess að vera tilnefnd til Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs en Fríða var tilnefnd árið 2020 fyrir sásagnasafn sitt Kláði.

Þá er í þættinum sagt frá tilnefningum Svía til beggja Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs. Þær eru sérstæðar og óvenjulegar bækurnar sem Svíar tilnefna til Bókmenntaverðlauna Norðulandaráðs árið 2023. En til hinna rótgrónu verðlauna eru tilnefndar annars vegar teiknimyndasaga sem einnig er heimildasaga og sjálfsaga, þ.e. saga sem fjallar um eigin tilurð. Í bókinni Ihågkom os till liv er sögð saga fjölskyldu höfundarins Joana Ruben Drager, sem er Gyðingur og rekur í bókinni sögu ættingja sinna frá aldamótunum nítjánhundruð og fram á 21. öldina. Hin bókin sem Sviar tilnefna er hins vegar alls engin saga en samt einhvers konar saga manneskjunnar í heiminum með öllum sínum hugsunum, tilfinningum og þekkingu. Þetta er bók fyrir engan En bok för ingen Brev fra en underprpresterad övermenniska (Bréf frá vanmetnu ofurmenni) Bók sem sækir innblástur í verkið Hin kátu vísindi eftir þýska heimspekinginn Friedrich Nietsche. Einnig bækurnar sem tilnefndar eru til Barna - og unglingabókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs er óvenjulegar einkum sú sem ætluð er eldri lesendum sem er myndabók og fjallar um eina 8 eldri karlmenn og um það hvernig þeir urðu eins og þeir eru, flestir fremur litlausir og leiðir en þeir voru einu sinni börn. Óvenjulegt tema í barnabók. Bókin Farbrödre eftir Teresu Glad er þó allrar athygli verð. Hin bókin sem Svíar tilnefna til Barna - og unglingabókmenntaverlauna Norðurlandaráðs, Glömdagan eftir Söru Lundberg, er öllu hefðbundnari og fjallar um dag í lífi mæðgina þegar þau gleyma öllu, gleyma að stráksi á að fara í afmæli, gleyma húfunni í búðinni og sjálfri afælisgjöfinni í strætó.

Umsjón: Jórunn Sigurðardóttir

Lesari: Þóra Tómasdóttir og Júlía Aradóttir

Útvarpsfréttir.

Viðtal Ingu Huldar Hákonardóttur við Jakobínu Sigurðardóttur rithöfund, frá 1975, um sögu hennar, Í sama klefa, sem hefur verið á kvölddagskrá undanfarið.

Umsjón: Gunnar Stefánsson.

Útvarpsfréttir.

Vínil plata úr safninu dregin fram og spiluð í heild.

Vínil plata úr safninu dregin fram og spiluð í heild.

Fyrsta stóra plata Pretenders var gefin út 27. desember 1979 og hún er vínilplata vikunnar. Platan vakti talsverða athygli á hljómsveitinni og festi hana strax í sessi, einkum þó söngkonuna, gítarleikarann og lagasmiðinn Chrissie Hynde. Á þessari plötu eru meðal annars lögin Stop Your Sobbing, Kid og Brass in Pocket. Þrátt fyrir að nokkrir blaðamenn drægju hæfileika Chrissie Hynde í efa tókst henni að sanna hvað í hana er spunnið. Hún hefur starfað undir merkjum Pretenders frá fystu tíð til þessa dags.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Útvarpsfréttir.

Rætt um menningarvikuna sem er að líða og það sem er efst á baugi og framundan um helgina.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

13. október 2023

Samstaða var með stjórnarflokkunum á sameiginlegum vinnufundi þeirra á Þingvöllum í dag, segja Katrín Jakobsdóttir, Sigurður Ingi Jóhannsson og Bjarni Benediktsson, forystumenn flokkanna.

Kvikugangur er að myndast undir Fagradalsfjalli að mati vísindamanna Veðurstofunnar. Það sýnir hröðun á landrisi undanfarið.

Fyrirskipun Ísraelshers um að 1,1 milljón íbúa Gazaborgar komi sér suður á bóginn fyrir miðnætti hefur vakið undrun og óhug víða um heim. Búist er við að landherinn ráðist fljótlega inn á Gazasvæðið. Hernaðurinn á eftir að reynast erfiðari en oft áður að mati Erlings Erlingssonar hernaðarsagnfræðings.

Stjórnkerfi og fyrirtæki búa sig undir snúinn þriðjudag 24. október þegar boðað er til sólarhrings kvennaverkfalls. Hvorki ríki né borg ætla að draga af launum kvenna og kvára vegna þátttöku í skipulagðri dagskrá. Rætt var við Gerði Óskarsdóttur, Helga Grímssyni og Maríu Fjólu Harðardóttir.

Edda Jónsdóttir, framkvæmdastjóri Samhjálpar, segir húsakost Kaffistofu samtakanna löngu sprunginn vegna þess hve gestum hefur fjölgað síðustu mánuði. Í mars heimsóttu ríflega 200 gestir kaffistofuna. Í september fór fjöldinn upp í tæplega þúsund.

Um 70 prósent vilja að Bjarni Benediktsson, fráfarandi fjármála- og efnahagsráðherra, hætti alfarið í ríkisstjórn. Flestir eru ánægðir með ákvörðun hans. Fólki ber ekki saman um hvort ákvörðunin styrki eða veiki ríkisstjórnina.

Sænska matvælaeftirlitið hefur varað við uppskriftum sem fólk fer eftir þegar fólk býr sig undir veturinn með því að sjóða niður, sulta og safta. Rætt var við Höllu Halldórsdóttur, gæðastjóra hjá Matís.

Veðurstofa Íslands.

Dánarfregnir.

Dægurflugur og söngvar frá ýmsum tímum.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Í þættinum hljómar tónlist af fyrstu plötum þjóðlagasveitarinnar Þokkabótar og söngvaskáldanna Harðar Torfasonar og Bergþóru Árnadóttur. Þokkabót flytur lögin Litlir kassar, Veislusöngur, Sveinbjörn Egilson og Möwekvæði. Hörður Torfason flytur lögin Þú ert sjálfur Guðjón, Kveðið eftir vin minn, Ég leitaði blárra blóma og Jesú Kristur og ég. Bergþóra Árnadóttir flytur lögin Þorlákshafnarvegurinn, Ráðið, Gott áttu veröld og Verkamaður.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Átta þættir um Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs, gengi þeirra og gildi og um bækurnar sem tilnefndar eru árið 2023 til Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs og til Barna- og ungmennabókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs.

Umsjónarmaður: Jórunn Sigurðardóttir.

Þátturinn hefst á viðtali við skáldið og rithöfundinn Fríðu Ísberg um Norrænar bókmenntir og um áhrif þess að vera tilnefnd til Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs en Fríða var tilnefnd árið 2020 fyrir sásagnasafn sitt Kláði.

Þá er í þættinum sagt frá tilnefningum Svía til beggja Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs. Þær eru sérstæðar og óvenjulegar bækurnar sem Svíar tilnefna til Bókmenntaverðlauna Norðulandaráðs árið 2023. En til hinna rótgrónu verðlauna eru tilnefndar annars vegar teiknimyndasaga sem einnig er heimildasaga og sjálfsaga, þ.e. saga sem fjallar um eigin tilurð. Í bókinni Ihågkom os till liv er sögð saga fjölskyldu höfundarins Joana Ruben Drager, sem er Gyðingur og rekur í bókinni sögu ættingja sinna frá aldamótunum nítjánhundruð og fram á 21. öldina. Hin bókin sem Sviar tilnefna er hins vegar alls engin saga en samt einhvers konar saga manneskjunnar í heiminum með öllum sínum hugsunum, tilfinningum og þekkingu. Þetta er bók fyrir engan En bok för ingen Brev fra en underprpresterad övermenniska (Bréf frá vanmetnu ofurmenni) Bók sem sækir innblástur í verkið Hin kátu vísindi eftir þýska heimspekinginn Friedrich Nietsche. Einnig bækurnar sem tilnefndar eru til Barna - og unglingabókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs er óvenjulegar einkum sú sem ætluð er eldri lesendum sem er myndabók og fjallar um eina 8 eldri karlmenn og um það hvernig þeir urðu eins og þeir eru, flestir fremur litlausir og leiðir en þeir voru einu sinni börn. Óvenjulegt tema í barnabók. Bókin Farbrödre eftir Teresu Glad er þó allrar athygli verð. Hin bókin sem Svíar tilnefna til Barna - og unglingabókmenntaverlauna Norðurlandaráðs, Glömdagan eftir Söru Lundberg, er öllu hefðbundnari og fjallar um dag í lífi mæðgina þegar þau gleyma öllu, gleyma að stráksi á að fara í afmæli, gleyma húfunni í búðinni og sjálfri afælisgjöfinni í strætó.

Umsjón: Jórunn Sigurðardóttir

Lesari: Þóra Tómasdóttir og Júlía Aradóttir

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Samfélagið sendir út frá líffræðiráðstefnu Líffræðifélagsins. Þessi stóra og fjölmenna ráðstefna fer fram annað hvert ár og er nú haldin í 11. skipti í Öskju - náttúrufræðihúsi Háskóla Íslands og húsi Íslenskrar erfðagreiningar.

Á ráðstefnunni er fjallað um allt milli himins og jarðar; vísindi og sögu bjórs - drykkjarins, ekki dýrsins, mannerfðafræði og óvinsæla fugla.

Ásthildur Erlingsdóttir er situr í stjórn líffræðifélagsins og er í hópi þeirra sem skipuleggja ráðstefnuna. Við ræðum við hana um erindin á ráðstefnunni, veggspjöld og stefnur og strauma í líffræðirannsóknum á Íslandi.

Sigríður Sunna Ebenesersdóttir, doktor í líffræðilegri mannfræði hjá Íslenskri Erfðagreiningu, er ein öndvegisfyrirlesaranna á ráðstefnunni í ár, hún hefur verið að rannsaka genamengi hópa sem byggt hafa norðurslóðir síðustu árþúsundin. Rannsóknir hennar hafa meðal annars varpað nýju ljósi á uppruna og einsleitni íslensku þjóðarinnar.

Bjarni K. Kristjánsson frá Bjórsetri ræðir um sögu bjórsins, bjórgerðarlist og villiger, svo dæmi séu nefnd.

Róbert A Stefánsson, forstöðumaður Náttúrustofu Vesturlands, ræðir við okkur um óvinsæla fugla, en níu fuglategundir er heimilt, samkvæmt villidýralögunum frá 1994, að skjóta, vegna tjóns sem þeir valda - en sumar tegundanna valda nær engu tjóni og flestir standa stofnarnir höllum fæti.

Skáldsagan Í sama klefa var gefin út árið 1981. Sögumaður leitar að minningargreinum í blöðunum um Salóme Kjartansdóttur án árangurs, löngu eftir að þau voru samskipa suður og lentu í sama klefa.

Jakobína Sigurðardóttir les skáldsögu sína.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var leikkonan, grínarinn og ísbúðareigandinn Anna Svava Knútsdóttir. Hún hefur leikið í fjölda kvikmynda- og sjónvarpsverkefna, t.d. gamanþáttunum Ligelglad, Verbúðinni og fjölda áramótaskaupa. Hún hefur verið talsvert mikið í uppistandi og stofnaði svo og rekur ísbúðina Valdísi ásamt manni sínum, Gylfa Þór Valdimarssyni. Við fórum með henni aftur í tímann, forvitnuðumst um æskuna og uppvaxtarárin í Fossvoginum, grínið, ísbúðina og ferðalagið í gegnum lífið til dagsins í dag.

Svo var auðvitað matarspjallið á sínum stað, eða í dag hefði kannski frekar átt að kalla það nammispjallið. Því við hófum umræðu um nammi í síðustu viku sem við náðum bara rétt að snerta yfirborðið á. Við komumst reyndar ekki nálægt því að tæma umræðuna um nammi í dag, en við gerðum að minnsta kosti tilraun til þess.

Tónlist í þættinum í dag:

Nú er ég léttur / Geirmundur Valtýsson (Geirmundur Valtýsson)

Let Go Of Your Plans / Lukas Nelson and Promise of the Real & Madison Ryann Ward (Lukas Nelson)

You Can?t Hurry Love / Phil Collins (Brian Holland, Eddie Holland & Lamont Dozier)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON