Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Kristján Björnsson, vígslubiskup í Skálholti, flytur.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Fjallar var um sveitarstjórnarkosningarnar á laugardaginn, úrslitin og framhaldið.

Alþingismennirnir Vilhjálmur Árnason Sjálfstæðisflokki og Þórunn Sveinbjarnardóttir Samfylkingunni fóru yfir málin klukkan hálf átta og Stefanía Óskarsdóttir, dósent í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, kom í þáttinn klukkan hálf níu.

Í Lundúnaspjalli ræddi Sigrún Davíðsdóttir einkum um stöðu Norður-Írlands í ljósi kosningaúrslita þar og Brexit-samningsins.

Tónlist:

I heard it through the grapevine - Marvin Gaye,

Summer night - Andrés Þór,

Spor - Andrés Þór,

Please dont hate me - Lay Low.

Umsjón: Björn Þór Sigbjörnsson.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Umsjón: Ásrún Brynja Ingvarsdóttir

Tæknimaður: Magnús Þorsteinn Magnússon

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Þorvaldur hóf að semja lög fyrir tuttugu árum og fyrir nokkru hófst samstarf þeirra félaga Þorvaldar og Kristjáns. Þeir eru að leggja af stað í ferð til Ítalíu þar sem tónleikar verða haldnir á þremur stöðum við Gardavatn. Þar verða lög eftir Þorvald við texta Kristjáns flutt.

Morgunleikfimi með Halldóru Björnsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Dægurflugur og söngvar frá ýmsum tímum.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Leikin eru nokkur lög eftir Magnús Kjartansson. Meðal flytjenda eru Brunaliðið, Erna, Eva og Erna, Bjarki Tryggvason, Björgvin Halldórsson, Pálmi Gunnarsson og Pónik.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Í fyrsta skipti hefur náðst ljósmynd af risasvartholinu sem er í miðju vetrarbrautarinnar okkar en stjörnufræðingar segja að hún veiti mikilvægar upplýsingar um eðli risasvarthola. Sævar Helgi Bragason, ritstjóri Stjörnufræðivefsins, kom í þáttinn og fræddi okkur um þessi fyrirbæri og mikilvægi þessarar myndar og hvaða mikilvægu upplýsingar það eru sem hægt er að lesa úr svona mynd.

Það er mikilvægt að kveikja neista hjá nemendum og nú er boðið uppá námskeið fyrir kennara og nemendur um mikilvægi þess og að nemendur læri að virkja það afl sem býr innra með þeim. Að læra að þekkja eigin styrkleika og hæfileika nýtist þeim á lífsleiðinni og gerir þau betur í stakk búin/n til dæmis til að fá vinnu við hæfi. Helga Marín Bergsteinsdóttir markþjálfi og fyrirlesari kom í þáttinn í dag og sagði okkur frekar frá þessu.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var svo söngkonan Ragnheiður Gröndal. Við fengum að vita hvaða bækur eru á náttborðinu hennar, hvað hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Nefndi hún bækur til dæmis eftir Júlíu Margréti Einarsdóttur, Auði Jónsdóttur, Yrsu Sigurðardóttur, Halldór Laxness og Þórberg Þórðarson.

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Fólk úr ýmsum áttum flytur stuttar hugleiðingar sem tengjast sama umfjöllunarefni.

Umsjón hefur: Kamilla Einarsdóttir rithöfundur.

Íslenskt lag eða tónverk.

Daglegur fréttaskýringaþáttur sem varpar nýju ljósi á það sem efst er á baugi og stundum það sem verðskuldar meiri athygli.

Í fyrsta þætti Þetta helst fjallar Guðmundur Björn Þorbjörnsson um sigur Úkraínu í Eurovision, hið pólitíska landslag keppninnar og hvaða þýðingu sigurinn hefur fyrir Úkraínumenn.

Þetta helst er fréttaskýringaþáttur þar sem fjallað er um innlend og erlend fréttamál, menningu, íþróttir og daglegt líf. Fréttaskýringar, samtöl og umræður um það sem er efst á baugi.

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Brynja María Ólafsdóttir í Regluvörslu Landsbankans ræðir um algengar aðferðir til netsvika og hvernig má varast þær.

Anna María Lind Geirsdóttir, Fuglavernd: kettir og fuglar búa í borgum mannanna, heitfeng umræða er um hvað eigi að gera til að stemma stigu við veiðum katta. Á að leysa þetta og hvernig?

Málfarsmínúta

Brynhildur Pétursdóttir ritstjóri neytendablaðsins: fjallar um áskriftir sem ekki er hægt að segja upp og falsaðar umsagnir.

Útvarpsfréttir.

Í þættinum verður ferðast á fáfarnar en áhugaverðar slóðir vítt og breitt um veröldina. Saga hvers staðar verður rakin og tónlist tengd honum leikin. Í hverjum þætti verður rætt við fólk sem hefur ferðast um viðkomandi land og það segir frá þeim áhrifum sem það varð fyrir af náttúru og menningu. Netfang þáttarins: <a href="mailto:[email protected]">[email protected]</a>

Umsjón Magnús R. Einarsson. Þættirnir eru einnig á Hlaðvarpi Rúv <a href="http://www.ruv.is/podcast"> HLAÐVARP RÚV</a>

Bjartmar Guðlaugsson fór til Danmerkur ásamt fjölskyldu og bjó þar í 5 ár. Hann var í myndlistarnámi fyrstu 3 árin og síðan starfaði hann við listina og tónlistina víða á Norðurlöndum. Hann segir frá tíma sínum hjá Dönum í þættinum í dag. Umsjón: Magnús R. Einarsson.

Útvarpsfréttir.

Orðanna origami á Rás 1. Hugað að öllu mögulegu á sviði bókmenntanna.

18. júlí 2021 voru hundrað ár liðin frá fæðingu Jóns Óskars skálds og þýðanda. Að því tilefni hafði verið undirbúin dagskrá til heiðurs Jóni Óskari og höfundarverki hans. Vegna samkomutakmarkanna árið 2021 varð ekki af þessari dagskrá fyrr 5. maí 2022. Dagskráin, sem var fjölsótt, fór fram í Gunnarshúsi og var hljóðrituð. Í þættinum er sagt nokkuð af lífshlaupi Jóns Óskars og leikin brot af upptökunni sem gerð var á dagsskránni þar sem ljóð eftir Jón Óskar voru bæði sungin og lesin upp og lesin smásaga. Í þættinum heyrist aðeins hluti þessarar viðamiklu dagskrár. Una Margrét Jónsdóttir, dóttir Jóns Óskars, segir frá þeirri uppgötvun sinni að Y. nokkur Admon, sem líklega er af úkraínskum uppruna, hafi fyrstur samið lag við ljóð eftir Jón Óskar. Þetta var ljóðið Ísland í september 1951 og mái í þættinum heyra Magneu Tómasdóttir syngja ljóðið við lag Y. Admon. Kristinn Örn Kristinsson leikur á píanó og er hér væntanlega um heimsfrumflutning að ræða. Einnig heyrist þættinum Katrín Ásmundsdóttir lesa þetta sama ljóð. Þá heyrðist Ævar Kjartansson lesa brot úr bréfi, sem Oddný Eir Ævarsdóttir sendi samkomunni. Katrín Ásmundsdóttir les líka ljóðið Sannleikurinn úr ljóðabókinni Nóttin á herðum okkar frá 1958 og Þór Stefánsson les ljóðið: Ný ljóð, nýir draumar úr síðustu ljóðabók Jóns Óskar Hvar eru strætisvagnarnir frá 1995. Í þættinum er síðan rætt við Dr. Guðmund Brynjólfsson sem þann 10. maí 2022 varði doktorsritgerð sína: Ég sem þreyttur kem frá liðnum vetri; Um margbrotna stöðu skáldsins og þýðandans Jóns Óskars í íslensku menningarumhverfi. Þættinum lýkur á því að skáldið sjálft flytjur ljóð sitt Vorkvæði um Ísland.menningarumhverfi.Þættinum lýkur á því að skáldið sjálft flytur ljóð sitt Vorkvæði um Ísland.

Umsjónarmaður: Jórunn Sigurðardóttir

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Hvað er það minnsta sem þú getur ímyndað þér, kæri hlustandi? Og hvað er það stærsta? Telur þú þig skilja hvernig alheimurinn virkar eða skiptir það kannski ekki höfuðmáli, að skilja. Frekar að skynja? Bókin Þar sem skilningi okkar á heiminum sleppir eftir síleska rithöfundinn Benjamin Labatut hefur vakið heimsathygli undanfarin 2 ár og var á skammlista hinna alþjóðlegu Booker bókmenntaverðlauna árið 2021. Þar er fjallað um stærstu vísindauppgötvanir 20. aldar, aðallega eðlisfræðinnar, hvernig þær hafa mótað heimsmynd okkar og takmarkað skilning mannsins á heiminum. Við köfum ofan í skilning og skammtafræði í lok þáttar með Viðari Guðmundssyni eðlisfræðingi.

Ólöf Gerður Sigfúsdóttir myndlistargagnrýnandi Víðsjár lagði leið sína í Listasafn Árnesinga í Hveragerði, en fjórar sýningar standa nú yfir í safninu. Listamennirnir vinna í ólíka miðla en taka allir skemmtilegan snúning á skynvitunum.

Við erum með hugann við opin rými borgarinnar í dag í kjölfar sveitastjórnakosninga. Af því tilefni er vert að rifja upp innslag Höllu Harðardóttur frá því í byrjun mars. Högna Sigurðardóttir var nýútskrifaður arkitekt frá París vorið 1960 fékk hún hendur sitt fyrsta verkefni. Hulda Jakobsdóttir, þáverandi bæjarstjóri Kópavogs, fól henni að hanna sundlaug og almenningsgarð fyirr bæjarfélagið. Tillaga Högnu er nútímaleg, ekki bara í íslensku samhengi, heldur einnig alþjóðlegu, hún er framúrstefnuleg og kjarkmikil, segir Guja Dögg Hauksdóttir arkitekt, sem hefur rannsakað verk Högnu.

Og Nína Hjálmarsdóttir rýnir í sýninguna Ball í Borgarleikhúsinu.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson

Útvarpsfréttir.

Fjallað er fordómalaust um menningu samtímans í öllum sínum fjölbreytileika, samfélagsmiðla, dægurmenningu, allt sem mótar líf okkar hér og nú og speglar frá degi til dags.

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Bjarni Daníel Þorvaldsson.

Brauðhleifur beint frá miðjarðarhafi. Þannig var maturinn sem borinn var á borð meðal annars auglýstur þegar veitingastaðurinn Pítan, var opnuð á vetrarmánuðum 1982. Steinunn Sigþrúðar-Jónsdóttir rekur sögu Pítunnar, sem er í seinni tíð kennd við skipholt.

Í upphafi Úkraínustríðsins kallaði Volodimyr Zelensky forseti Úkraínu eftir því að erlendir sjálfboðaliður kæmu og berðust gegn innrás Rússa. Þúsundir evrópubúa hafa svarað kallinu, enda margir sem sjá stríðið í Úkraínu sem klassíska baráttu Davíðs og Golíats, góðs og ills. Þetta er langt því frá fyrsta skipti sem ungir hugsjónarmenn hafa ferðast yfir álfuna til að berjast fyrir hugsjónir sínar. Nokkrir Íslendingar fóru þannig og börðust í spænsku borgarastyrjöldinni í aðdraganda seinni heimsstyrjaldarinnar. Við ræðum við Ara Guðna Hauksson, sagnfræðing, um Íslendingana sem börðust á Spáni. En Ari flytur erindi um efnið á íslenska söguþinginu sem fer fram síðar í vikunni.

Í síðustu viku hrundu rafmyntir í virði, sumir hafa gengið svo langt að segja að nú sé þetta búið, aðrir trúa enn heitt á þessa nýju peninga internetsins. Kristján Ingi Mikaelsson er einn helsti sérfræðingur í rafmyntum á Íslandi og ætlar að fara yfir það með okkur hvað gerðist sem olli þessu hruni og hvaða áhrif megi ætla að það hafi. Það eru eflaust ekki stór hópur íslendinga sem fann fyrir þessu hruni en þeir sem gerðu það fundu all hressilega fyrir því.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Spegillinn 16.maí 2022

Umsjón: Kristján Sigurjónsson

Tæknimaður: Magnús Þorsteinn Magnússon

Óformleg samtöl milli oddvita stjórnmálaflokkanna í Reykjavík um hugsanlegt meirihlutasamstarf hafa farið fram í dag. Óvíst er hvort Framsókn hallar sér til hægri eða vinstri í formlegum viðræðum.

Utanríkisráðherra ætlar að leggja fyrir Alþingi síðar í vikunni þingsályktunartillögu um að ísland samþykki væntanlegar umsóknir Finna og Svía um aðild að Atlantshafsbandalaginu. Ríkisstjórnin samþykkti þetta á aukafundi í morgun.

Recep Tayyip Erdogan forseti Tyrklands ætlar ekki að samþykkja umsóknir Finna og Svía um aðild að Atlantshafsbandalaginu. Hann sagði skömmu fyrir fréttir ótækt að samþykkja umsóknina þar sem ríkin hefðu ekki beitt sér af nægri hörku gegn hryðjuverkasamtökum. Þau hefðu skotið rótum í Finnlandi og Svíþjóð.

Öll bandalagsríkin, Tyrkland þar með talið, þurfa að samþykkja nýjar aðildarumsóknir og því ljóst að afstaða Tyrkja þarf að breytast ef Finnland og Svíþjóð eiga að fá inngöngu í bandalagið.

Læknir sem sætir lögreglurannsókn, grunaður um að hafa valdið ótímabæru andláti níu sjúklinga, er farinn í leyfi frá störfum á Landspítalanum.

Rúm milljón hefur smitast af kórónuveirunni í Norður Kóreu. Kim Jong-un einræðisherra landsins kennir embættismönnum og stjórnendum innan heilbrigðiskerfisins um misheppnuð viðbrögð við veirunni.

Lengri umfjöllun:

Það fylgir lýðræðislegum kosningum, hvort sem er til þings eða sveitarstjórna, að sumir vinna, aðrir tapa og einhverjir standa í stað. Frambjóðendur, flokkar og stuðningsmenn túlka síðan úrslitn eftir sínu höfði og oft snýst tap upp í sigur og sigur í tap eftir því hver talar og skrifar. Það er þó tæplega hægt að deila um að tveir af sigurvegurum sveitarstjórnarkosninganna á laugardag eru þau Halla Karen Kristjánsdóttir oddviti Framsóknarflokksins í Mosfellsbæ og Guðmundur Árni Stefánsson sem leiddi lista Samfylkingarinnar í Hafnarfirði. Framsóknarmenn voru með engan bæjarfulltrúa í Mosfellsbæ og fengu 2,9 prósent atkvæða í kosningunum fyrir fjórum árum. Núnar fékk flokkurinn 32,2 prósent atkvæða og fjóra bæjarfulltrúa undir forystu Höllu Karenar. Samfylkinging í Hafnarfirði með Guðmund Árna efstan jók fylgi sitt úr 20,1 prósenti í 29 prósent og fékk fjóra bæjarfulltrúa en var með tvo áður. Halla Karen Kristjánsdóttir og Guðmundur Árni Stefánsson ræða við Kristján Sigurjónsson.

Almannavarnadeild ríkislögreglustjóra hefur lýst yfir óvissustigi vegna jarðskjálftahrinu á Reykjanesskaga. Þar hafa orðið 16 skjálftar yfir þremur að stærð síðustu tvo só

Í Krakkakiljunni er fjallað um barnabækur úr öllum áttum, bæði gamlar og nýjar. Fulltrúar bókaormaráðs KrakkaRÚV koma í heimsókn til okkar, segja frá og spyrja höfundinn út í bókina.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson og Sigyn Blöndal

Í Krakkakiljunni í dag er rætt við rithöfundinn Yrsu Þöll Gylfadóttur sem segir okkur frá bókaflokknum Bekkurinn minn. Við fræðumst líka um rithöfundinn og myndlistakonuna Sigrúnu Eldjárn.

Umsjón: Ísabel Dís Sheehan og Sölvi Þór Jörundsson Blöndal.

Veðurstofa Íslands.

Dánarfregnir.

Hljóðritanir frá sumartónlistarhátíðum víðs vegar að úr Evrópu.

Hljóðritun frá opnunartónleikum Lucerne-hátíðarinnar í Sviss, 13. ágúst sl.

Lucerne hátíðarhljómsveitin flytur verk eftir Wolfgang Amadeus Mozart og Franz Schubert.

Stjórnandi: Riccardo Chailly.

Umsjón: Guðni Tómasson.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Í fyrsta skipti hefur náðst ljósmynd af risasvartholinu sem er í miðju vetrarbrautarinnar okkar en stjörnufræðingar segja að hún veiti mikilvægar upplýsingar um eðli risasvarthola. Sævar Helgi Bragason, ritstjóri Stjörnufræðivefsins, kom í þáttinn og fræddi okkur um þessi fyrirbæri og mikilvægi þessarar myndar og hvaða mikilvægu upplýsingar það eru sem hægt er að lesa úr svona mynd.

Það er mikilvægt að kveikja neista hjá nemendum og nú er boðið uppá námskeið fyrir kennara og nemendur um mikilvægi þess og að nemendur læri að virkja það afl sem býr innra með þeim. Að læra að þekkja eigin styrkleika og hæfileika nýtist þeim á lífsleiðinni og gerir þau betur í stakk búin/n til dæmis til að fá vinnu við hæfi. Helga Marín Bergsteinsdóttir markþjálfi og fyrirlesari kom í þáttinn í dag og sagði okkur frekar frá þessu.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var svo söngkonan Ragnheiður Gröndal. Við fengum að vita hvaða bækur eru á náttborðinu hennar, hvað hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Nefndi hún bækur til dæmis eftir Júlíu Margréti Einarsdóttur, Auði Jónsdóttur, Yrsu Sigurðardóttur, Halldór Laxness og Þórberg Þórðarson.

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

eftir Sigurð Pálsson. Höfundur les.

Sagt er frá sumri í lífi ungs íslensks myndlistarmanns, Viktors Karlssonar, sem tekst á við mikla sorg þegar sú manneskja sem stendur honum næst deyr skyndilega. Hann fer til Parísar þar sem hann kynnist allskonar fólki.

(Áður á dagskrá 2003)

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Brynja María Ólafsdóttir í Regluvörslu Landsbankans ræðir um algengar aðferðir til netsvika og hvernig má varast þær.

Anna María Lind Geirsdóttir, Fuglavernd: kettir og fuglar búa í borgum mannanna, heitfeng umræða er um hvað eigi að gera til að stemma stigu við veiðum katta. Á að leysa þetta og hvernig?

Málfarsmínúta

Brynhildur Pétursdóttir ritstjóri neytendablaðsins: fjallar um áskriftir sem ekki er hægt að segja upp og falsaðar umsagnir.

Fjallað er fordómalaust um menningu samtímans í öllum sínum fjölbreytileika, samfélagsmiðla, dægurmenningu, allt sem mótar líf okkar hér og nú og speglar frá degi til dags.

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Bjarni Daníel Þorvaldsson.

Brauðhleifur beint frá miðjarðarhafi. Þannig var maturinn sem borinn var á borð meðal annars auglýstur þegar veitingastaðurinn Pítan, var opnuð á vetrarmánuðum 1982. Steinunn Sigþrúðar-Jónsdóttir rekur sögu Pítunnar, sem er í seinni tíð kennd við skipholt.

Í upphafi Úkraínustríðsins kallaði Volodimyr Zelensky forseti Úkraínu eftir því að erlendir sjálfboðaliður kæmu og berðust gegn innrás Rússa. Þúsundir evrópubúa hafa svarað kallinu, enda margir sem sjá stríðið í Úkraínu sem klassíska baráttu Davíðs og Golíats, góðs og ills. Þetta er langt því frá fyrsta skipti sem ungir hugsjónarmenn hafa ferðast yfir álfuna til að berjast fyrir hugsjónir sínar. Nokkrir Íslendingar fóru þannig og börðust í spænsku borgarastyrjöldinni í aðdraganda seinni heimsstyrjaldarinnar. Við ræðum við Ara Guðna Hauksson, sagnfræðing, um Íslendingana sem börðust á Spáni. En Ari flytur erindi um efnið á íslenska söguþinginu sem fer fram síðar í vikunni.

Í síðustu viku hrundu rafmyntir í virði, sumir hafa gengið svo langt að segja að nú sé þetta búið, aðrir trúa enn heitt á þessa nýju peninga internetsins. Kristján Ingi Mikaelsson er einn helsti sérfræðingur í rafmyntum á Íslandi og ætlar að fara yfir það með okkur hvað gerðist sem olli þessu hruni og hvaða áhrif megi ætla að það hafi. Það eru eflaust ekki stór hópur íslendinga sem fann fyrir þessu hruni en þeir sem gerðu það fundu all hressilega fyrir því.