Umsjón: Una Margrét Jónsdóttir.

Tónskáldið Wolfgang Amadeus Mozart fæddist árið 1756. Hann var því uppi á tíma Upplýsingarinnar svokölluðu, en hún fólst í breyttum viðhorfum sem margir heimspekingar, rithöfundar og stjórnmálamenn boðuðu á 18. öld. Þekking og vísindi áttu að koma í staðinn fyrir hjátrú eða trúarkreddur, miskunnsemi og mannúð átti að koma í stað grimmilegra refsinga, og einnig var boðað aukið frelsi og jafnrétti. Viðhorf Upplýsingarstefnunnar setja svip sinn á margar af tónsmíðum Mozarts og má þar til dæmis nefna óperurnar "Brúðkaup Fígarós", "La clemenza di Tito" og "Töfraflautuna". Í þættinum verða leiknar tónsmíðar eftir Mozart þar sem finna má áhrif frá Upplýsingarstefnunni. Einnig verður fjallað um kynni Magnúsar Stephensen af óperunni "Töfraflautunni" árið 1826, en Magnús var einmitt helsti forkólfur Upplýsingarstefnunnar á Íslandi. Umsjón með þættinum hefur Una Margrét Jónsdóttir og lesari er Gunnar Hansson.

Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Guðný Hallgrímsdóttir flytur.

Útvarpsfréttir.

Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir fylgja hlustendum inn í daginn, skýra baksvið frétta og ræða við áhugavert fólk um Ísland og umheiminn.

Biðtími eftir geðheilbrigðisþjónustu er langur á flestum eða öllum stöðum sem veita slíka þjónustu, aðgengi er ekki sérlega opið og samvinna ekki nægilega góð. Sjálfstætt starfandi geðlæknum fækkar um einn til tvo á ári og ef fram heldur sem horfir mun starfsemi þeirra leggjast af að mestu á innan við áratug. Þetta segir Ólafur Þór Ævarsson geðlæknir, sem ræddi vandann og líka hvað er til ráða.

Sólarkaffi er haldið þessa dagana, sums staðar er það að baki, annars staðar fram undan. Í sólarkaffi er því fagnað að sólin er tekin að sjást í þröngum og djúpum fjörðunum fyrir austan og vestan. Og aldeilis ástæða til. Sólin hefur áhrif á geðslag sumra. Við spjölluðum um sólarganginn í dag og spurðum meðal annars: Hvenær vöknum við í björtu? Sigríður Kristjánsdóttir hjá Stjörnuskoðunarfélagi Seltjarnarness kann þessi fræði og sagði okkur frá.

Svo var það sígilda tónlistin. Að þessu sinni lék Magnús Lyngdal fyrir okkur brot úr óperum Puccini og sagði okkur frá tónskáldinu sem kunni þá list betur en flestir að semja fallegar og grípandi laglínur.

Tónlist:

Mugison - Sólin er komin.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Í þættinum eru atburðir og málefni líðandi stundar skoðaðir í ljósi sögunnar. Umsjón: Vera Illugadóttir.

Annar þáttur um suðurafríska auðjöfurinn Elon Musk. Í þessum þætti er fjallað um flutning hans til Kanada og síðar Bandaríkjanna og fyrstu skref í fyrirtækjarekstri.

Umsjón: Halldóra Björnsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Umsjón: Svanhildur Jakobsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: [email protected]

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Tinna Hrafnsdóttir, leikstjóri, leikkona handritshöfundur og framleiðandi. Hún er annar leikstjóra sjónvarpsþáttanna um Vigdísi Finnbogadóttur, hún gerði kvikmyndina Skjálfta upp úr bók Auðar Jónsdóttur, hún leikstýrði sjónvarpsþáttunum Heima er best auk þess að skrifa handritið ásamt tveimur öðrum og hún hefur leikið í fjölda verkefna á sviði og fyrir framan myndavélina. Við fórum með Tinnu aftur í tímann, á æskuslóðirnar og svo á handahlaupum í gegnum lífið til dagsins í dag.

Svo var það matarspjallið með Sigurlaugu Margréti, sem auðvitað var á sínum stað í dag eins og aðra föstudaga. Í dag er bóndadagur, fyrsti dagur í þorra, og það er þorramaturinn sem verður umræðuefnið í dag. Íslenski þorramaturinn komst á alþjóðlegan lista sem er ekki endilega listinn til að vera á, sem við skoðuðum aðeins. Sviðakjammi, sviðasulta, rófustappa, súrir hrútspungar og allt þetta góðgæti sem við elskum en vekja jafnvel furðu hjá öðrum þjóðum.

Tónlist í þættinum:

Okkar eigin Osló / Valdimar Guðmundsson og Memfismafían (Helgi Svavar Helgason, texti Bragi Valdimar Skúlason)

Af því að pabbi vildi það / Jonee Jonee (Jonee Jonee)

Morning has Broken / Cat Stevens (Cat Stevens & Eleanor Farjeon)

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Fólk úr ýmsum áttum flytur stuttar hugleiðingar sem tengjast sama umfjöllunarefni.

Umsjón hefur Anna Leif Auðar Elídóttir safnafræðingur af kynslóð X.

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Stormur sem gengur yfir Bretlandseyjar er með þeim verri sem sögur fara af. Vindamet hefur verið sett á Írlandi. Yfir fjórum milljónum er ráðlagt að halda sig heima og 800 þúsund heimili eru rafmagnslaus.

Búist er við að Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir tilkynni framboð sitt til formanns Sjálfstæðisflokksins á allra næstu dögum. Guðrún Hafsteinsdóttir íhugar framboð eftir áskoranir úr Suðurkjördæmi.

Lögreglan á Vesturlandi rannsakar alvarlega tálbeituárás á Akranesi fyrir jól. Rannsókn er að ljúka.

Afnám skólaskyldu og niðurlagning forsetaembættisins er meðal fjögur þúsund tillagna sem bárust um hagræðingu í ríkisrekstri.

Kjarnastarfsemi mikilvægustu innviða landsins verður að hafa forgang að netsambandi ef sæstrengir rofna, að mati sérfræðings. Aðgengi að netafþreyingu yrði stöðvað á meðan.

Gervigreindartóli sem auðveldar fólki að kæra og eiga samskipti við úrskurðarnefnd velferðarmála er ætlað að jafna stöðu almennings gagnvart opinberum stofnunum.

Hálka er í flestum landshlutum og flughált á Norðausturlandi. Mokstursmenn Vegagerðarinnar hafa rutt snjó frá því í bítið.

Bóndadagurinn er í dag. Í safnaðarheimili Glerárkirkju gæða gestir sér á viðeigandi þorrakræsingum. Og styðja um leið við endurbætur á Lögmannshlíðarkirkju.

Ísland mætir Króatíu í milliriðli heimsmeistaramótsins í handbolta í Zagreb í kvöld. Íslenskur sigur tryggir sæti í 8-liða úrslitum mótsins. Bjarki Már Elísson er meiddur og verður ekki meira með og Stiven Tobar Valencia er kominn til móts við íslenska liðið í hans stað.

Daglegur fréttaskýringaþáttur þar sem stór og lítil fréttamál eru matreidd á einfaldan hátt.

Óvissa ríkir nú um hvort 60 flóttamenn frá Venesúela fái að búa áfram í JL-húsinu. Þetta er staðan eftir að úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála felldi úr gildi ákvörðun skipulagsfulltrúa Reykjavíkur um að heimila Vinnumálastofnun að hýsa allt að tæplega 330 flóttamenn þar.

Húsfélag í fjölbýlishúsi á Grandavegi 42 kærði ákvörðunina að heimila búsetu flóttamannanna þar. Umrætt húsfélagið kærði ákvörðunina vegna þess að hún hafði ekki farið í grenndarkynningu áður en Vinnumálastofnun fékk leyfi til að hýsa þar flóttamenn.

Þetta er ekki í fyrsta skipti sem Vinnumálastofnun lendir í erfiðleikum út af frá Venesúela í JL-húsinu. Hér er þessi saga sögð nokkur ár aftur í tímann.

Umsjón: Ingi Freyr Vilhjálmsson

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Netfang: [email protected]

Í dag heilsum við ykkur frá Borgarnesi, nánar tiltekið frá hljóðveri Ríkisútvarpsins í Menntaskóla Borgarfjarðar. Við verðum með hugann við þetta svæði í dag.

Við ætlum að ræða rekstur sveitarfélaga, aukaíbúðir sem standa auðar um allt land og byggðabrag við Vífil Karlsson, prófessor í viðskiptafræði við Háskólann á Bifröst og ráðgjafi hjá samtökum sveitarfélaga á Vesturlandi.

Inga Dóra Halldórsdóttir, forstöðumaður hjúkrunarheimilisins Brákarhlíð og Bragi Þór Svavarsson, skólameistari Menntaskóla Borgarfjarðar ræða við okkur um líf sitt og störf hér í Borgarnesi og um sameiginlegt verkefni sem snýr að því að auka samskipti þvert á kynslóðir.

Ræðum við þau sem starfa hér dagsdaglega, þau Gísla Einarsson, dagskrárgerðarmann og veislustjóra í hjáverkum og Gréta Sigríður Einarsdóttir fréttamann á Vesturlandi.

Útvarpsfréttir.

Veraldarvefur tónlistarinnar. Lagasyrpur héðan og þaðan úr víðri veröld.

Naseri, Hesam, Ghorbani, Alireza - Bridge (feat. Milad Mohammadi).

Bulos, Afif Alvarez - Hayyin Darb is Seif - The Fall of the Sword is Easier.

Othmani, Nabil - Takamba.

Coulibaly, Soungalo - N'tana don tié.

Moré, Beny - A mi padre.

Vitous, Miroslav, Sharrock, Sonny, Booker, Walter, DeJohnette, Jack, Booker, Maria, Corea, Chick, Shorter, Wayne, Moreira, Airto - Dindi.

Pacheco, Cayetano - Mi dulce soledad.

Costa, Manecas - Meninos = Children.

Remitti, Cheikha, Belahcène, Nouba, Hamnache, Muhamed, Nedromi, Cheikh, Medjahri, Abdelkader - Ya lemmima = La mère.

Bonga - N'guzu.

Útvarpsfréttir.

Heimsendir hefur hlotið mikla umfjöllun í bókmenntum frá örófi alda og hver kynslóð fundið honum stað innar sinnar heimsmyndar. Goðsögur, ljóð, smásögur, vísindarit, vísindaskáldsögur og barnabækur taka fyrir þetta ógnvænlega umfjöllunarefni, fjalla um aðdragandann og það sem hugsanlega tekur við. Í þremur þáttum verður tekist á við spurninguna hvers vegna heimsendir er okkur svona hugleikinn og fjallað um ýmis einkenni heimsendabókmennta gegnum tíðina. Lesari í þáttunum er: Sigurður H. Pálsson. Umsjón: Auður Aðalsteinsdóttir og Ásta Gísladóttir

Í öðrum þætti verður fjallað um heimsendi af mannavöldum og þá ógn sem stafar af stríðsbrölti og tæknifikti. Ótti, samviskubit og vonbrigði yfir mannlegu eðli einkenna bókmenntir sem fást við manngerðan heimsendi, til dæmis Salamöndrustríðið eftir Karel Capek. Í þeirri bók má þó einnig sjá að flestir höfundar neita að gefa upp alla von. Eftir seinni heimsstyrjöldina hefur kjarnorkuógnin mikil áhrif á heimsendabókmenntir og meira vonleysi, kaldhæðni og harka kemur fram í verkum á borð við Cat's Cradle eftir Kurt Vonnegut og Eftir flóðið eftir P.C. Jersild. Aðrir höfundar, til dæmis Kim Stanley Robinson og Janni Lee Simner, einbeita sér frekar að því sem gerist eftir kjarnorkustríð og þeim möguleikum sem þá gefast til að byrja upp á nýtt og gera nú betur.

Lesari í þáttunum er: Sigurður H. Pálsson.

Útvarpsfréttir.

Vínil plata úr safninu dregin fram og spiluð í heild.

Vínill vikunnar er Spilverk þjóðanna með samnefndri hljómsveit frá árinu 1975.

Hlið A:

1. Muse

2. Plant no trees

3. Lazy Daisy

4. Lagið sem hefði aldrei átt að vera leikið

5. Of My Life

6. Going Home

Hlið B:

1. The Lemon Song

2. Snowman

3. Icelandic Cowboy

4. L'escalier

5. Sixpence Only

6. Muse II

7. Remember

8. Old man

Umsjón: Þorgerður E. Sigurðardóttir.

Útvarpsfréttir.

Rætt um menningarvikuna sem er að líða og það sem er efst á baugi og framundan um helgina.

Gestir Höllu Harðardóttur í Endastöð dagsins eru þau Þorsteinn J. Vilhjálmsson, Sigríður Pétursdóttir og Valur Grettisson. þau ræða Ungfrú Ísland, Vigdísi og David Lynch.

Fréttir

Fréttir

Kennarasambandið hefur lagt fram útspil til að miðla málum í kjaradeilu þess við ríki og sveitarfélög. Formaður KÍ segir vonbrigði hvernig þessu útspili hafi verið tekið.

Útlit er fyrir að loðnubrestur verði annað árið í röð. Bráðabirgðaniðurstaða mælinga Hafró bendir til þess að engar veiðar verði leyfðar í vetur.

Rúmlega milljón manns eru án rafmagns á Bretlandseyjum eftir að stormurinn Jóvin gekk þar yfir. Íslendingur segir íbúa ekki búna undir svona veður.

Það styttist í stórleik Íslands og Króatíu á HM í handbolta. Leikurinn skiptir miklu máli upp á framhaldið.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi, þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Nærri fjögur þúsund tillögur bárust um hvernig hægt væri að hagræða í ríkisrekstrinum. Gylfi Ólafsson, sem á sæti í hagræðingarhópnum, fer yfir vinnu hópsins og í hljóðver ræða þau Guðrún Hafsteinsdóttir, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, og Ólafur Stephensen, formaður FA, um þetta útspil forsætisráðherra og hvaða vonir sé hægt að gera sér um það. Síðar í Speglinum verður fjallað um sérstakt skilnaðarmál sem kom til kasta Mannréttindadómstóls Evrópu en eiginmaðurinn hélt því fram að kynlífsleysi væri skilnaðarsök.

Brot úr Morgunvaktinni.

Veðurfregnir kl. 18:50.

Dánarfregnir.

Dægurflugur og söngvar frá ýmsum tímum.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Tónlistarkonan Cristina Vane er af bandarísk-ítölsku bergi í föðurætt en móðri hennar er frá Gvatemala. Hún ólst fyrstu árin upp á Ítalíu en síðan í Frakklandi og Bretlandi en flutti átján ára til Bandaríkjanna. Hún lærði á píanó, selló og flautu í æsku og tók síðan upp gítarinn á unglingsárum og fór að semja sín eigin lög í anda blústónlistar. Þessi unga tónlistarkona á ekki langan feril að baki en hefur svo sannarlega vakið athygli, einkum í Bandaríkjunum enda er tónlist hennar flokkuð undir samheitinu Americana. Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Heimsendir hefur hlotið mikla umfjöllun í bókmenntum frá örófi alda og hver kynslóð fundið honum stað innar sinnar heimsmyndar. Goðsögur, ljóð, smásögur, vísindarit, vísindaskáldsögur og barnabækur taka fyrir þetta ógnvænlega umfjöllunarefni, fjalla um aðdragandann og það sem hugsanlega tekur við. Í þremur þáttum verður tekist á við spurninguna hvers vegna heimsendir er okkur svona hugleikinn og fjallað um ýmis einkenni heimsendabókmennta gegnum tíðina. Lesari í þáttunum er: Sigurður H. Pálsson. Umsjón: Auður Aðalsteinsdóttir og Ásta Gísladóttir

Í öðrum þætti verður fjallað um heimsendi af mannavöldum og þá ógn sem stafar af stríðsbrölti og tæknifikti. Ótti, samviskubit og vonbrigði yfir mannlegu eðli einkenna bókmenntir sem fást við manngerðan heimsendi, til dæmis Salamöndrustríðið eftir Karel Capek. Í þeirri bók má þó einnig sjá að flestir höfundar neita að gefa upp alla von. Eftir seinni heimsstyrjöldina hefur kjarnorkuógnin mikil áhrif á heimsendabókmenntir og meira vonleysi, kaldhæðni og harka kemur fram í verkum á borð við Cat's Cradle eftir Kurt Vonnegut og Eftir flóðið eftir P.C. Jersild. Aðrir höfundar, til dæmis Kim Stanley Robinson og Janni Lee Simner, einbeita sér frekar að því sem gerist eftir kjarnorkustríð og þeim möguleikum sem þá gefast til að byrja upp á nýtt og gera nú betur.

Lesari í þáttunum er: Sigurður H. Pálsson.

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Netfang: [email protected]

Í dag heilsum við ykkur frá Borgarnesi, nánar tiltekið frá hljóðveri Ríkisútvarpsins í Menntaskóla Borgarfjarðar. Við verðum með hugann við þetta svæði í dag.

Við ætlum að ræða rekstur sveitarfélaga, aukaíbúðir sem standa auðar um allt land og byggðabrag við Vífil Karlsson, prófessor í viðskiptafræði við Háskólann á Bifröst og ráðgjafi hjá samtökum sveitarfélaga á Vesturlandi.

Inga Dóra Halldórsdóttir, forstöðumaður hjúkrunarheimilisins Brákarhlíð og Bragi Þór Svavarsson, skólameistari Menntaskóla Borgarfjarðar ræða við okkur um líf sitt og störf hér í Borgarnesi og um sameiginlegt verkefni sem snýr að því að auka samskipti þvert á kynslóðir.

Ræðum við þau sem starfa hér dagsdaglega, þau Gísla Einarsson, dagskrárgerðarmann og veislustjóra í hjáverkum og Gréta Sigríður Einarsdóttir fréttamann á Vesturlandi.

Guðrún Borgfjörð var dóttir Jóns Borgfirðings og systir Klemensar Jónssonar landritara og Finns Jónssonar prófessors. Hún var ekki studd til mennta eins og þeir þó hún væri bókhneigð og fróðleiksfús. Klemens bróðir Guðrúnar hvatti hana til að rita endurminningar sínar. Hún bregður upp mynd af æskuheimili sínu, lýsir hversdagslífinu, samtímanum, atburðum sem hún tók þátt í og fólki sem hún kynntist.

Jón Aðils les.

(Áður á dagskrá 1973)

Veðurfregnir kl. 22:05.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: [email protected]

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Tinna Hrafnsdóttir, leikstjóri, leikkona handritshöfundur og framleiðandi. Hún er annar leikstjóra sjónvarpsþáttanna um Vigdísi Finnbogadóttur, hún gerði kvikmyndina Skjálfta upp úr bók Auðar Jónsdóttur, hún leikstýrði sjónvarpsþáttunum Heima er best auk þess að skrifa handritið ásamt tveimur öðrum og hún hefur leikið í fjölda verkefna á sviði og fyrir framan myndavélina. Við fórum með Tinnu aftur í tímann, á æskuslóðirnar og svo á handahlaupum í gegnum lífið til dagsins í dag.

Svo var það matarspjallið með Sigurlaugu Margréti, sem auðvitað var á sínum stað í dag eins og aðra föstudaga. Í dag er bóndadagur, fyrsti dagur í þorra, og það er þorramaturinn sem verður umræðuefnið í dag. Íslenski þorramaturinn komst á alþjóðlegan lista sem er ekki endilega listinn til að vera á, sem við skoðuðum aðeins. Sviðakjammi, sviðasulta, rófustappa, súrir hrútspungar og allt þetta góðgæti sem við elskum en vekja jafnvel furðu hjá öðrum þjóðum.

Tónlist í þættinum:

Okkar eigin Osló / Valdimar Guðmundsson og Memfismafían (Helgi Svavar Helgason, texti Bragi Valdimar Skúlason)

Af því að pabbi vildi það / Jonee Jonee (Jonee Jonee)

Morning has Broken / Cat Stevens (Cat Stevens & Eleanor Farjeon)

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Rætt um menningarvikuna sem er að líða og það sem er efst á baugi og framundan um helgina.

Gestir Höllu Harðardóttur í Endastöð dagsins eru þau Þorsteinn J. Vilhjálmsson, Sigríður Pétursdóttir og Valur Grettisson. þau ræða Ungfrú Ísland, Vigdísi og David Lynch.