Athugið þessi frétt er meira en 11 mánaða gömul.

Enn ríkir óvissa um afgreiðslu vindorkuvera

09.11.2020 - 17:00

Innlent · Alþingi · Orkumál · Orkustofnun · Rammaáætlun · Spegillinn · Vindmyllur

Mynd: EFLA / RÚV

Þó að lagðar hafi verið fram á fjórða tug umsókna um vindorkuver víðs vegar um landið ríkir enn óvissa um hvernig eigi að afgreiða þær. Orkustofnun leggst gegn því að vindorkuver heyri lög um rammaáætlun.

Allt að 800 vindmyllur?

Umsóknir um að reistir verði 34 vindmyllugarðar víðs vegar um landið liggja nú fyrir. Samanlagt uppsett afl þeirra er um 3400 megavött. Ef allt þetta gengur eftir gætu vindmyllur orðið nærri 800 talsins. Það fer reyndar eftir stærð þeirra og gerð. Þess má geta að samanlagt afl allra raforkuvirkjana á Íslandi, vatnsaflsvirkjana og jarðvarmavirkjana er rösklega 2700 megavött. Uppsett afl segir ekki alla söguna því framleiðslugeta vindmylla er talsvert minni en vatns- og jarðvarmavirkjana. Umsóknirnar hafa verið sendar Orkustofnun og munu að óbreyttu lenda á borði verkefnisstjórnar 4. áfanga rammaáætlunar.

Sjá fram á þunga stjórnsýslu

Hvers vegna er þessi mikli áhugi á að virkja vindorkuna? Guðni A. Jóhannesson, orkumálastjóri, segir að hann skýrist að hluta af því að menn telji að vindorkan geti verið hagkvæmur kostur.

„Hins vegar held ég að þessi mikli áhugi sé kannski vegna þess að menn sjá fram á mjög þunga stjórnsýslu í kringum vindorkuna ef hún á að fara í gegnum rammaáætlun. Ef afgreiðslutíminn í rammaáætlun verður með þeim hætti sem hann hefur verið þá er auðvitað eðlilegt að menn hugsi til mjög langrar framtíðar. Þess vegna held ég að kostirnir séu svona margir. Ég held að í raun og veru ef þetta hafi bara verið falið skipulagsyfirvöldum að sjá um þetta þá væru við að sjá miklu færri vindorkukosti sem væru í burðarliðnum.“

Frumvarps að vænta frá umhverfisráðherra

Það er nefnilega ágreiningur um hvernig eigi að afgreiða vindorkuna í kerfinu. Þarf vindorka að lúta sömu reglum og skilyrðum og vatnsorku og jarðvarma eru sett í rammaáætlunum eða nægir að afgreiða hana sem venjulegan atvinnurekstur? Í nokkuð langan tíma hefur verið reynt að svara þessu. Nefndir hafa verið að störfum en niðurstaðan liggur enn ekki fyrir. Nefnd þriggja ráðuneyta undir forræði umhverfisráðherra hefur verið að störfum í nokkuð langan tíma. Verkefni hennar var að vinna tillögur um lagabreytingar um leyfisveitingar og málsmeðferð vegna vindorku. Kanna átti hvort hægt væri að einfalda og flýta málsmeðferðinni með hliðsjón af sérstöðu vindorkunnar. Nefndin átti að svara þeirri grundvallarspurningu hvort vindorka ætti að falla undir lög um Rammaáætlun og ef svo þá með hvaða hætti. Hún átti einnig að svara spurningunni hvort aðferðafræði rammaáætlunar hentaði hefðbundnum virkjanakostum vindorku. Á frumvarpalista ríkisstjórnarinnar gerir umhverfisráðherra ráð fyrir að leggja fram frumvarp í þessum mánuði um breytingar á lögum um rammaáætlun með áherslu á vindorku. Með frumvarpinu er ætlunin að aðlaga lögin betur að sérstöðu vindorkunnar sem tiltölulega nýjum orkukosti hérlendis.

Mynd: Kristinn Þeyr Magnússon - RÚV

Guðni A. Jóhannesson

Flækjustig

Langur afgreiðslutími áfanga rammaáætlunar hefur verið gagnrýndur. Þriðji áfangi hennar sem var tilbúinn 2016 hefur ekki enn verið afgreiddur á Alþingi. Hann hefur þó tvisvar sinnum verið lagður fram. Síðan er tekist á um hvort vindorkan eigi heima á borði verkefnisstjórnar rammaáætlunar. Landvernd telur að svo eigi að vera en Orkustofnun leggst beinlínis gegn því.

„Það var álit lögfræðings Orkustofnunar á sínum tíma að þetta ætti ekki heima í rammaáætlun. Hann færði nokkur rök fyrir því. Umhverfisráðherra lét gera annað álit hjá lögfræðistofu sem komst að annarri niðurstöðu. Að þetta ætti heima í rammaáætlun. Í ljósi þessarar réttaróvissu sem við töldum að ríkti þá höfum við verið að afgreiða fyrir þá sem vilja umsóknir um vindorkuver til rammaáætlunar. Við viljum svo sem ekki standa í vegi fyrir því að menn geti fengið afgreiðslu þar en hitt er annað mál að það er augljóst að þetta er að verða gríðarlegt flækjustig og menn sjá fram á mjög þunga og langtíma stjórnsýslu áður en það fer að leysast úr þeirra málum.“

Lúti sömu reglum og um votheysturna

Umsóknir um vindorkuna fara á borð verkefnisstjórnar rammaáætlunar og það á eftir að koma í ljós hvað lagt verður til um málsmeðferð í boðuðu frumvarpi umhverfisráðherra. Hvernig vill Orkustofnun að vindorkan verði afgreidd?

„Ég tel eðlilegast að þessu sé háttað þannig að það séu einfaldlega bara skipulagsyfirvöld sem fjalli um vindorkuver eins og aðrar framkvæmdir í þeirra sveitarfélagi. Vegna þess að þetta býr við sömu lögmál og votheysturnar og annað sem menn vilja byggja. Svo koma önnur sjónarmið inn. Það væri gott að hafa einhvers konar landskipulag,“ segir Guðni. Að tekin séu frá ákveðin svæði sem henta fyrir vindorku. Þau yrðu svo boðin út til þeirra sem vilja nýta þau. Það séu til ýmsar leiðir. „Ég held að það sé betra að nálgast þetta þannig að reyna að velja svæði og hafa þau til reiðu hvort sem það er gert á forræði sveitarfélaga eða annars skipulagsvalds heldur en að einstaklingar séu að koma með alls konar hugmyndir. Það er hægt að finna vindorkuverum stað nokkurn veginn hvar sem er á Íslandi. Hins vegar eru orkukostir í jarðhita og vatnsafli bundnir við ákveðna staði þar sem oft eru sérstök náttúruverðmæti og framvegis.“