Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Þorvaldur Víðisson flytur.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Hlustendum voru færð nýjustu tíðindi af eldgosinu í og við Grindavík.

Endurleikið var ávarp forseta frá í gærkvöldi.

Leikið var brot úr viðtali við Þóru Sigfríði Einarsdóttur sálfræðing frá 14. nóvember.

Tónlist:

Il postino - Gunnar Gunnarsson,

Stúlkan mín - Gunnar Gunnarsson,

Anja - Pétur Östlund,

Orða vant - Gunnar Gunnarsson,

Upptíningur - Stórsveit Reykjavíkur,

Blítt er undir björkunum - Gunnar Gunnarsson,

Misty - Gunnar Gunnarsson.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Matthildur ræðir áfallahjálp, samkenndina og hversu mikilvægt það er fyrir Grindvíkinga að vita að fólki er ekki sama.

Morgunleikfimi með Halldóru Björnsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Dægurflugur og söngvar frá ýmsum tímum.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Leikin eru lög með Tómasi R. Einarssyni og Ragnhldi Gísladóttur, Salsakommúnunni, Karl orgeltríói og söngkonunum Katrínu Halldóru Sigurðardóttur og Rebekku Blöndal, Slagarasveitinni, Rúnari Þór Péturssyni og Breiðbandinu.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Þegar neyðarástand ríkir, eins og núna út af eldgosinu hjá Grindavík, er mikilvægt að nauðsynlegar upplýsingar komist til skila til ólíkra hópa. Það er til dæmis gert með aðstoð túlka, eins og þeirra Martynu Ylfu Suzko og Aleksöndru Karwowska, en þær hafa undanfarið túlkað aukafréttatíma RÚV og upplýsingafundi Almannavarna yfir á pólsku í beinni útsendingu á ruv.is. Þær Martyna og Aleksandra komu til okkar í dag og sögðu okkur betur frá störfum sínum.

Við fengum vinkil í dag frá Guðjóni Helga Ólafssyni. Að þessu sinni talaði Guðjón Helgi um vefinn ísmús, sem er hafsjór af fróðleik, og svo bar hann líka vinkilinn við boðskap ævintýra, velti fyrir sér hvaða tilgangur gæti hafa verið með sumum ævintýrum til forna. Svo heyrðum við gamalt ævintýri sem finna má á ísmús.

Svo var það lesandi vikunnar, í þetta sinn var það Karen Björg Eyfjörð Þorsteinsdóttir handritshöfundur. Hún hefur verið ein handritshöfunda fjölda sjónvarpsþátta, til dæmis þáttanna Venjulegt fólk, Arfurinn minn og svo í síðasta áramótaskaupi RÚV. Og nú er búið að frumsýna nýja sjónvarpsþáttaröð, Kennarastofuna, þar sem hún er einnig í höfundateyminu. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Karen talaði um eftirfarandi bækur og höfunda:

Þögli sjúklingurinn e. Alex Michaelides

Everything I Know bout Love e. Dolly Alderton

Duft e. Bergþóru Snæbjörnsdóttur

Leyndardómur ljónsins e. Þorgrím Þráinsson

Disneybækurnar

Tónlist í þættinum í dag:

Ramóna / Ellý Vilhjálms og Vilhjálmur Vilhjálmsson (Wayne & Gilbert, texti Þorsteinn Gíslason)

Lonestar / Norah Jones (Lee Alexander)

Á æðruleysinu / KK (Kristján Kristjánsson)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GÍGJA HÓLMGEIRSDÓTTIR

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Fólk úr ýmsum áttum flytur stuttar hugleiðingar sem tengjast sama umfjöllunarefni.

Umsjón hefur Meyvant Þórólfsson, prófessor emeritus við Háskóla Íslands.

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Talsvert hefur dregið úr eldgosinu ofan Grindavíkur. Minna hraun kemur upp en í gær, en merki eru um áframhaldandi landris við Svartsengi. Varnargarðar hafa gert sitt gagn við að beina hraunflæðinu í réttar áttir.

Ríkisstjórnin ætlar að framlengja tímabundnar stuðningsaðgerðir fyrir Grindvíkinga og vinna að húsnæðismálum. Allt kapp verður lagt á að vinna hratt úr tjónauppgjöri á komandi dögum.

Grindavík er enn án vatns og rafmagns. Dómsmálaráðherra segir erfitt að koma verðmætabjörgun við í bænum vegna hættuástands.

Sálfræðingur sem býr í Grindavík segir bæjarbúa í áfalli. Nú ríði á að fólk standi saman. Rúmlega fjórar milljónir hafa safnast í neyðarsöfnun Rauða krossins á hálfum sólarhring.

Framkvæmdastjóri mannúðarmála hjá Sameinuðu þjóðunum hvetur ríki heims til að gleyma ekki Úkraínu, þrátt fyrir að hörmungar annars staðar í heiminum hafi aukist.

Karlalandsliðsins í handbolta bíður úrslitaleikur við Ungverjaland um sigur í riðli liðanna á Evrópumótinu í Þýskalandi. Tap á morgun getur þýtt að íslenska liðið falli úr keppni.

Daglegur fréttaskýringaþáttur sem varpar nýju ljósi á það sem efst er á baugi og stundum það sem verðskuldar meiri athygli.

Það er drungi yfir landinu. Snemma í gærmorgunn, sunnudaginn 14. janúar, opnaðist jörðin aftur á Reykjanesskaganum. En þetta var öðruvísi en síðustu eldgos. Þarna sýndi náttúran á sér aðra hlið, eða kannski bara alveg sömu hlið, bara á verri stað. Í þætti dagsins hvílir Sunna Valgerðardóttir áhyggjuraddir ráðamanna, dramatískar lýsingar fjölmiðlanna, skipanir yfirvalda og vangaveltur vísindamanna. Þessi fyrsti þáttur eftir eldgosið er tileinkaður Grindvíkingum, bænum þeirra og því einstaka æðruleysi sem þau búa yfir.

Útvarpsfréttir.

Í heimildarþáttunum Fangar Breta, sem sýndir eru á sunnudagskvöldum í janúar á RÚV, er fjallað um þá Íslendinga sem handteknir voru af Bretum í seinni heimsstyrjöld og vistaðir í breskum fangelsum án dóms og laga. Í útvarpsþáttunum Fangar Breta: Bakvið rimlana, er skyggnst enn frekar inn í líf þeirra sem þurftu að þola þessar hremmingar og kafað nánar ofan í baksögur fólksins sem flest sat í fangelsi fyrir litlar sem engar sakir.

Umsjón: Snærós Sindradóttir.

Handrit: Sindri Freysson.

Tónlist úr sjónvarpsþáttum um Fanga Breta: Sigurður Helgi Pálmason.

Í þættinum er fjallað nánar um handtökur ritstjóra og blaðamanna Þjóðviljans og þær ástæður sem Bretar sögðu að baki þeim. Einar Olgeirsson, annar ritstjóra Þjóðviljans, var þingmaður á Alþingi Íslendinga þegar handtókan fór fram og því reyndi á lög um þinghelgi sem og samstöðu ólíkra flokka í handtöku sem þótti ekkert annað en pólitísk afskipti Breta og alvarleg aðför að tjáningarfrelsinu.

Viðmælendur þáttarins eru: Skafti Ingimarsson, Þórhallur Sigurðsson og Sólveig Einarsdóttir.

Umsjón: Snærós Sindradóttir.

Handrit: Sindri Freysson.

Tónlist í þáttunum: Sigurður Helgi Pálmason.

Útvarpsfréttir.

Þáttur um bókmenntir, bæði hér heima og úti í heimi. Hlustendum er fylgt í gegnum lestur athyglisverðra bókmenntaverka og rætt við höfunda, útgefendur og fræðimenn um stefnur, strauma, tákn og tilvísanir.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson.

Við hefjum þáttinn á Auði Haralds sem lést í byrjun árs, höfund sem gerði allt vitlaust í bókmenntunum 1979 með bókinni Hvunndagshetjan. Auður var rithöfundur og grínisti sem með sínum flugbeitta blýanti horfðist í augu við kvaðir og tepruskap borgarastéttarinnar og hæddist að úreltum hugmyndum um hvað má og á að gera við líkama sinn og hugsanir. Fyrsta skáldsaga Auðar, Hvunndagshetjan: þrjár öruggar aðferðir til að eignast óskilgetin börn, kom út árið 1979 og vakti strax mikla athygli. Hún opnaði umræðu í samfélaginu um heimilisofbeldi og kvennakúgun. Á útgáfuári bókarinnar gerði Silja Aðalsteinsdóttir bókmenntafræðingur og ritstjóri útvarpsþátt hér í ríkisútvarpinu þar sem lesið var upp úr nýjum bókum og ræddi við höfundana. Auður var þar meðal upplesara og við ætlum að hefja þáttinn á litlu broti úr þessum þætti, förum á útvarpsbylgjunum aftur til 1979 þegar Hvunndagshetjan reið um héruð…

Næst opnum við nýja ljóðabók sem Draumey Aradóttir var að senda frá sér og kallast Einurð - þar heldur lesandinn inn í móðurlíf þaðan sem ljóðmælandi er staddur í flestum ljóðanna. Þetta er bók um upphafið, um það sem við erfum, kynslóðaáföll, og um hughrif og kenndir sem móta einstaklinginn á fyrsta og viðkvæmasta skeiði ævinnar í móðurlífinu. Þetta eru heimspekileg ljóð um það hvernig persóna verður til, ekki aðeins af holdi og blóði heldur allar þær óteljandi breytur sem gera okkur okkur. Einurð er sjöunda bók Draumeyjar Aradóttur og með Einurð og Varurð ljóðabók frá 2022 kemur Draumey fílefld inn á ljóðasviðið eftir nokkuð hlé en hún hefur verið að gefa út þýðingar og ljóð jöfnum höndum auk barna- og unglingabóka. Ég settist niður með Draumeyju og vitandi það að hún er logophile eða orðaunnandi, orðafíkill nánast fannst mér liggja beinast við að spyrja út í nafn bókarinnar, Einurð.

„Megir þú lifa áhugaverða tíma,“ segir kínverska bölbænin fræga og var það eitt af því sem skaust upp í hugann við að sjá titilinn á nýrri bók Bjarna Þórs Péturssonar, Megir þú upplifa, sem er jafnframt hans fyrsta bók. Bjarni Þór hafði áður stungið niður penna, til að mynda í blöð og tímarit en hér tekst hann á við form stuttu skáldsögunnar, nóvelluna. Sagan er fremur hefðbundin athugun á huga karls í krísu, tilvistarlegt ferðalag hans í leit að sjálfum sér og fegurðinni. Textinn er snarpur og fullur af vísunum í poppmenningu, tónlist og skáldskap sem dregur upp mynd af manni á krossgötum sem þráir frelsi æskunnar og fegurð innan um harm, missi og gráan hversdagsleika.

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Í Gerðarsafni var fyrsti fasi sjónlistasýningarinnar Venjulegir staðir opnaður um síðustu helgi. Venjulegir staðir er sýning þar sem sjónarhorn ljósmyndarinnar er kannað með verkum sem vísa í staðleysur, hversdagsleika og brenglun hans. Við ræðum við ljósmyndarann Ívar Brynjólfsson og sýningarstjórann Brynju Sveinsdóttur í þættinum.

Einnig fáum við að heyra hvað Trausta Ólafssyni finnst um nýtt íslenskt Dansverk; Árstíðirnar sem frymsýnt var í Borgarleikhúsinu um helgina.

Danska verðlaunaverkið Kannibalen, sem frumsýnt verður í Tjarnarbíói í vikunni, fjallar um einn umtalaðasta mannátsglæp síðari ára. Aðstandendur verksins segja það ekki vera neitt hryllingsklám, heldur einlæga leit að skilningi á slíkum verknaði. Ekkert sé skafað af ofbeldinu en jafnvel meira sláandi er það sem mæti áhorfendum þegar kafað sé undir yfirborð þessara einstaklinga. Við ræðum við leikstjórann Adolf Smára Unnarsson og leikarana tvo, Fjölni Gíslason og Jökul Smára Jakobsson, í þætti dagsins.

Útvarpsfréttir.

Fjallað er fordómalaust um menningu samtímans í öllum sínum fjölbreytileika, samfélagsmiðla, dægurmenningu, allt sem mótar líf okkar hér og nú og speglar frá degi til dags.

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Bjarni Daníel Þorvaldsson.

Við fáum að heyra hvernig undanfarinn sólarhringur hefur verið í lífi þeirra Teresu, Siggeirs og Andreu, en þau eiga öll heimili í Grindavík.

Facebook-hópurinn Nýleg íslensk tónlist var settur á fótinn í desember 2020. Birgir Örn Steinarsson, Biggi Maus, heldur úti spilunarlista á Spotify undir sama nafni, enda er hann einn virkasti meðlimur hópsins.

Didda Flygenring, grafískur hönnuður, hefur verið að velta fyrir sér internetinu. Skömmu fyrir áramót færði hún okkur pistil um internetið sem framlengingu á heilanum, en í dag pælir hún í því hvernig spegla megi persónuleika okkar í algrímum samfélagsmiðla á borð við TikTok og Instagram.

Lagalisti:

Lorde - Mood ring

Ókindarhjarta - Dystópíski draumurinn

Dýrðin - Brottnumin

Ástrún - Blómabreiða

Ari Árelíus - Sumar gleymist

Kvöldfréttir útvarps

Dregið hefur út virkni á gosstöðvunum við Grindavík í dag. Nú gýs úr einu gosopi. Þrátt fyrir að dregið hafi úr skjálftavirkni er hreyfing í kvikuganginum undir Grindavík og nýjar sprungur gætu opnast án mikils fyrirvara. Miklar skemmdir eru í bænum.

Á þriðja hundrað dýra eru innlyksa á lokuðu svæði í Grindavík án vatns og matar. Lögreglustjórinn á Suðurnesjum segir undirbúning að björgun dýranna hafinn. Fjáreigandi er lagður af stað með kerru og ætlar að láta á það reyna hvort honum verði leyft að sækja kindurnar sínar.

Gert er ráð fyrir að það dragi hægt og sígandi úr rennsli í Gígjukvísl næstu daga, þar til hlaupinu líkur. Lítil jarðskjálftavirkni hefur verið síðustu daga í Grímsvötnum.

Bændur bauluðu á þýska fjármálaráðherrann í mótmælum í Berlín í dag. Um fimm þúsund dráttarvélar töfðu umferð í borginni.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Spegillinn er tileinkaður Grindavík.

Halldór Geirsson dósent í jarðeðlisfræði segir að enn streymi kvika inn í Svartsengi og það geti gosið reglulega á þeim slóðum.

Heitavatnslögnin til Grindavíkur skemmdist í gosinu, heitavatnslaust er í bænum, en rafmagn er komið á í vesturhluta bæjarins, í bili að minnsta kosti.

Það á að skoða hvort hækka þurfi varnargarðana við bæinn, því hraun rann upp að þeim og meðfram. Ef hraun rennur á ný þarf því minna til að það komist yfir garðana.

Inga Guðlaug Helgadóttir, yfirsálfræðingur á Heilbrigðisstofnun Suðurnesja býr í götunni sem hraun rann inn í í gær. Hún segir að engann Grindvíking hafi órað fyrir því í raun og veru að það myndi gjósa svona nálægt þeim.

Í Krakkakiljunni er fjallað um barnabækur úr öllum áttum, bæði gamlar og nýjar. Fulltrúar bókaormaráðs KrakkaRÚV koma í heimsókn til okkar, segja frá og spyrja höfundinn út í bókina.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson og Sigyn Blöndal

Í Krakkakiljunni í dag hitta þau Emma Nardini og Auðunn Sölvi þrjá rithöfunda og ræða við þau um bækur þeirra. Arndís Þórarinsdóttir kemur með verðlaunabókina sína Kollhnís, Sverrir Norland segir frá þýðingu sinni á bókinni Eldhugar og Hilmar Örn Óskarsson ræðir bók sína Holupotvoríur alls staðar!

Bókaormar: Emma Nardini Jónsdóttir og Auðunn Sölvi Hugason

Rithöfundar: Arndís Þórarinsdóttir, Sverrir Norland og Hilmar Örn Óskarsson

Umsjón: Karitas M. Bjarkadóttir

Veðurstofa Íslands.

Dánarfregnir.

Tónhjólið snýst og snýst og upp koma sögur af tónlist, nýrri og gamalli. Ólíkar stefnur og straumar skjóta upp kolli og líka hljóðfæri, hugtök og túlkunarmöguleikar. Hugað verður að einhverju því sem hæst ber á tónlistarsviðinu í heimi sígildrar tónlistar og djasstónlistar á hverjum tíma.

Við heyrum í þættinum tvær útgáfur af lagi sem samið var árið 1937. Aðra frá 1962 og hina frá 2023. Þar koma við sögu mikilvægir saxófónleikarar tenórsins.

Tenórsaxinn kemur líka við sögu í spjalli við Óskar Guðjónsson og Ife Tolentino sem heimsóttu stúdíó 12 síðastliðið sumar. Þeir ræða við Pétur Grétarsson um lífið og tilveruna -tónlistina og bræðralagið auk þess að spila og syngja.

Svo skjótum við inn einum strengjakvartetti Atla Heimis til að minna hlustendur á mikilvæga útgáfu á tónlist þess mikla meistara.

Upplýst og gagnrýnin umræða um samfélagsmál. Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Guðmundur Pálsson.

Það hefur dregið mikið úr virkni eldgossins sem hófst norðan við Grindavík í gærmorgun en það eru enn merki um áframhaldandi landris við Svartsengi. Við ræðum eldgosið og stöðuna á Reykjanesskaga við Bergrúnu Örnu Óladóttur, jarðfræðing hjá Veðurstofunni.

Margt er óljóst eftir atburðina í Grindavík síðasta sólarhring og íbúar í mikilli óvissu um heimili sín og eigur. Hulda Ragnheiður Árnadóttir forstjóri Náttúruhamfaratryggingar Íslands ræðir næstu skref stofnunarinnar.

Fjöldi Grindvíkinga er nú saman kominn í Tollhúsinu við Tryggvagötu. Það er margt sem liggur fólki á hjarta, margt óljóst varðandi framtíðina. Við ræðum líðan fólks, óvissu og úrræði við Kristínu Maríu Birgisdóttur, upplýsingafulltrúa Grindavíkurbæjar.

Tónlist:

MARK KNOPFLER - True Love Will Never Fade.

GDRN, MAGNÚS JÓHANN RAGNARSSON - Morgunsól.

TRACY CHAPMAN - Fast car.

Skáldsagan Tómas Jónsson: Metsölubók eftir Guðberg Bergsson kom út árið 1966. Bókin er af mörgum talin tímamótaverk í íslenskri skáldsagnagerð.

Guðbergur Bergsson les úr bók sinni Tómas Jónsson - Metsölubók.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Þegar neyðarástand ríkir, eins og núna út af eldgosinu hjá Grindavík, er mikilvægt að nauðsynlegar upplýsingar komist til skila til ólíkra hópa. Það er til dæmis gert með aðstoð túlka, eins og þeirra Martynu Ylfu Suzko og Aleksöndru Karwowska, en þær hafa undanfarið túlkað aukafréttatíma RÚV og upplýsingafundi Almannavarna yfir á pólsku í beinni útsendingu á ruv.is. Þær Martyna og Aleksandra komu til okkar í dag og sögðu okkur betur frá störfum sínum.

Við fengum vinkil í dag frá Guðjóni Helga Ólafssyni. Að þessu sinni talaði Guðjón Helgi um vefinn ísmús, sem er hafsjór af fróðleik, og svo bar hann líka vinkilinn við boðskap ævintýra, velti fyrir sér hvaða tilgangur gæti hafa verið með sumum ævintýrum til forna. Svo heyrðum við gamalt ævintýri sem finna má á ísmús.

Svo var það lesandi vikunnar, í þetta sinn var það Karen Björg Eyfjörð Þorsteinsdóttir handritshöfundur. Hún hefur verið ein handritshöfunda fjölda sjónvarpsþátta, til dæmis þáttanna Venjulegt fólk, Arfurinn minn og svo í síðasta áramótaskaupi RÚV. Og nú er búið að frumsýna nýja sjónvarpsþáttaröð, Kennarastofuna, þar sem hún er einnig í höfundateyminu. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Karen talaði um eftirfarandi bækur og höfunda:

Þögli sjúklingurinn e. Alex Michaelides

Everything I Know bout Love e. Dolly Alderton

Duft e. Bergþóru Snæbjörnsdóttur

Leyndardómur ljónsins e. Þorgrím Þráinsson

Disneybækurnar

Tónlist í þættinum í dag:

Ramóna / Ellý Vilhjálms og Vilhjálmur Vilhjálmsson (Wayne & Gilbert, texti Þorsteinn Gíslason)

Lonestar / Norah Jones (Lee Alexander)

Á æðruleysinu / KK (Kristján Kristjánsson)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GÍGJA HÓLMGEIRSDÓTTIR

Fjallað er fordómalaust um menningu samtímans í öllum sínum fjölbreytileika, samfélagsmiðla, dægurmenningu, allt sem mótar líf okkar hér og nú og speglar frá degi til dags.

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Bjarni Daníel Þorvaldsson.

Við fáum að heyra hvernig undanfarinn sólarhringur hefur verið í lífi þeirra Teresu, Siggeirs og Andreu, en þau eiga öll heimili í Grindavík.

Facebook-hópurinn Nýleg íslensk tónlist var settur á fótinn í desember 2020. Birgir Örn Steinarsson, Biggi Maus, heldur úti spilunarlista á Spotify undir sama nafni, enda er hann einn virkasti meðlimur hópsins.

Didda Flygenring, grafískur hönnuður, hefur verið að velta fyrir sér internetinu. Skömmu fyrir áramót færði hún okkur pistil um internetið sem framlengingu á heilanum, en í dag pælir hún í því hvernig spegla megi persónuleika okkar í algrímum samfélagsmiðla á borð við TikTok og Instagram.

Lagalisti:

Lorde - Mood ring

Ókindarhjarta - Dystópíski draumurinn

Dýrðin - Brottnumin

Ástrún - Blómabreiða

Ari Árelíus - Sumar gleymist