Sanngjarnt verð ef ekki samið
En hvað gerist ef ekki er samið um verð fyrirfram? Þá mæla lögin fyrir um að sá sem gerði við innheimti sanngjarnt gjald fyrir þjónustu sína. Það tekur þá mið af því hversu mikil vinnan var og hvers eðlis. Hér er þó aftur matskennt ákvæði, hvað er sanngjarnt verð? „Það getur náttúrulega verið mjög flókið og þar er þá reynt að líta til verðs á markaði, hvað er svona almennt verð,“ segir Breki.
Ef það koma upp deilumál geta neytendur beint málum sínum til kærunefndar lausafjár- og þjónustukaupa, ferlið er rafrænt og fer fram á netinu.
Metur hagkvæmni viðgerða á hverjum degi
Það er ekki alltaf neytandinn sem þarf að spyrja og afla upplýsinga. Þeim sem veita þjónustu er skylt að láta vita telji þeir ekki borga sig að gera við. Í lögunum segir að það þurfi annars vegar að taka tillit til kostnaðar við verkið og hins vegar til verðgildis hlutarins eða annarra atriða sem hafi áhrif á hagkvæmni þeirrar þjónustu sem óskað er eftir. Ef viðgerð á tölvu kostar 120 þúsund krónur og ný sambærileg tölva kostar 100 þúsund er augljóst að viðgerðin er ekki hagkvæm. En þetta er ekki alltaf svona klippt og skorið. Breki segir að í nágrannalöndum okkar hafi sums staðar verið innleidd skýr viðmið um að kostnaður við viðgerð skuli ekki vera meiri en sem nemur ákveðnu hlutfalli af kostnaði við að kaupa hlutinn nýjan. Það sé sniðugt en það geti þó verið erfitt að draga mörkin. „bæði út frá verðgildi nýs hlutar og notagildis eða tilfinningalegs gildis eldri hlutarins, það getur verið svo breytilegt frá einstaklingi til einstaklings. Myndi einn einstaklingur vilja gera þetta ef þetta væri 80% af verðgildi nýs hlutar eða sætti hann sig við 85% eða 70%, erum við þá að miða við verðgildi nýs hlutar án afsláttar eða með afslætti, það er mjög erfitt að geirnegla þetta.“
Hann telur að það væri einfaldara að setja töluleg viðmið um leyfilegan umframkostnað við viðgerð.
Daníel Már Magnússon, skósmiður hjá Þráni skóara, stendur daglega frammi fyrir því að þurfa að meta hvort það borgar sig að gera við skó.
„Þetta er ekki alltaf auðvelt því stundum er eitthvað að gerast inni í skónum sem maður sér ekki, maður getur sagt, já þetta borgar sig, gerir við skóna og svo gerist eitthvað allt annað eftir mánuð sem maður sá ekki fyrir en oftar en ekki er það augljóst.“
Til í að borga fyrir tilfinningagildið
Daníel hefur rekið sig á að þau sem koma til að láta gera við hugsa stundum lítið um verðgildi og meira um tilfinningalegt gildi. Hann telur því ekki raunhæft að setja töluleg viðmið í lögum um hvenær sé hagkvæmt að gera við og hvenær ekki. „Það eru einhverjar minningar sem tengjast skónum eða einhverjum öðrum vörum, taska sem mamma átti fyrir fjörutíu árum, fólk er alltaf að fara að láta að gera við þetta ef það tengist því þannig, þó það sé 80, 100 eða 120% af upprunalega verðinu. Maður tekur það hreint fram að það er engan veginn að borga sig en þau segja ég á minningar tengdar þeim, viltu gera við þá og þá náttúrulega gerir maður við þá.“
Hann segist yfirleitt ræða verðhugmynd við viðskiptavini áður en viðgerð hefst. „Ef það eru viðskiptavinir sem koma oft inn til manns og maður veit að þau vilja bara láta gera við skóna þá þarf ekkert að ræða það, um leið og maður byrjar segja þau mér er alveg sama gerðu bara við skóna, allt í góðu. Maður þekkir það fólk en ef það eru ný andlit segir maður að verðið verði á ákveðnu bili.“
Ef það stefnir í að viðgerð verði dýrari en til stóð í upphafi segist hann undantekningalaust hafa samband við viðskiptavinina.
Upplýsingar öllum til hagsbóta